Ισπανία-Ολλανδία-Ελλάδα-Ιταλία: Το καρέ της επανάστασης απέναντι στον υπερτουρισμό

Οι αντιτουριστικές διαδηλώσεις σαρώνουν την Ευρώπη αυτό το καλοκαίρι. Ήδη γίνονται συγκεντρώσεις σε Ολλανδία, Ελλάδα και Ισπανία. Τα ζητήματα που έχουν προκαλέσει τις αντιδράσεις των Ευρωπαίων πολιτών είναι διαρθρωτικά.

Οι κάτοικοι των χωρών της Ευρώπης θεωρούν ότι για το υψηλό κόστος στις τιμές των κατοικιών ευθύνεται ο υπερτουρισμός. Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στις χώρες της Νότιας Ευρώπης.

Ενδεικτικό παράδειγμα της κατάστασης είναι η Βαρκελώνη, όπου τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά 68%. Αυτός άλλωστε ήταν ένας από τους λόγους που οι κάτοικοι της πόλης διαδήλωσαν στις 6 Ιουλίου, ψεκάζοντας τους τουρίστες με νεροπίστολα, ενώ τους φώναζαν να γυρίσουν σπίτι τους.

Και πιο πρόσφατα, χιλιάδες διαδήλωσαν στο ισπανικό νησί της Μαγιόρκα, με τους διοργανωτές να ισχυρίζονται ότι το τουριστικό μοντέλο του νησιού «φτωχαίνει τους εργαζόμενους και πλουτίζει μόνο λίγους».

Αντίδραση στον υπερτουρισμό

Στο επίκεντρο των διαμαρτυριών βρίσκεται το αυξανόμενο ζήτημα της αύξησης των ενοικίων και των τιμών των κατοικιών, το οποίο έχει καταστήσει την ιδιοκτησία σπιτιού σχεδόν αδύνατη για ορισμένους κατοίκους.

Ο Κάρλος Ραμίρες δάσκαλος στη Βαρκελώνη, στη βορειοανατολική Ισπανία, αποταμιεύει για το πρώτο του σπίτι εδώ και χρόνια και κερδίζει έναν «αξιοπρεπή» κρατικό μισθό, λέει.

Αλλά οι τιμές στην πρωτεύουσα της Καταλονίας εκτοξεύονται στα ύψη και ο Ραμίρες, 26 ετών, φοβάται ότι θα εκδιωχθεί.

«Όλοι όσοι γνωρίζω, ζουν εδώ», είπε στο CNN. «Αλλά ο μόνος τρόπος για να ζήσεις αυτή τη στιγμή στη Βαρκελώνη είναι να μοιραστείς το ενοίκιο με δύο, τρεις, τέσσερις ανθρώπους».

Όπως και άλλοι κάτοικοι της Νότιας Ευρώπης, των οποίων οι πόλεις διπλασιάζονται ως δημοφιλείς καλοκαιρινοί ταξιδιωτικοί προορισμοί, ο Ραμίρες ρίχνει μεγάλο μέρος της ευθύνης για το αυξανόμενο κόστος σε ένα πράγμα: τον μαζικό τουρισμό.

«Γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τους ντόπιους, ειδικά για τους νεότερους, να έχουν τη δική τους θέση», είπε. «Καθώς τα χρόνια περνούν, όλο και περισσότεροι τουρίστες έχουν έρθει».

Στη Βαρκελώνη, τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά 68% την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με τον δήμαρχο της πόλης Χάμε Κολμπόνι – ένα μοτίβο που αντικατοπτρίζεται και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις.

Πολλοί κάτοικοι έχουν βαρεθεί. Ορισμένοι έχουν λάβει ακραία μέτρα για να κάνουν τις φωνές τους να ακουστούν, με τους ντόπιους να διαδηλώνουν κατά του υπερτουρισμού στα ισπανικά Κανάρια Νησιά καλώντας σε απεργία πείνας τον Απρίλιο.

Όταν οι διαδηλωτές κατά του τουρισμού άρχισαν να πυροβολούν με νεροπίστολα τους επισκέπτες στο κέντρο της πόλης της Βαρκελώνης στις 6 Ιουλίου, μια αντίδραση που έγινε viral παγκοσμίως.

Δυσαρέσκεια

Η Άντζε Μάρτινς, εμπειρογνώμονας σε θέματα βιώσιμου τουρισμού από το Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ, δήλωσε ότι ο αντίκτυπος της φήμης τέτοιων διαμαρτυριών μπορεί να επηρεάσει το πού αποφασίζουν να ταξιδέψουν οι τουρίστες. «Η Βαρκελώνη απέκτησε κακή φήμη με αποτέλεσμα να υπάρχουν τουρίστες που δεν θέλουν να την επισκεφθούν επειδή φοβούνται», είπε.

Ωστόσο, ο Εντουάρντο Σανταντέρ, διευθύνων σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ταξιδίων, μιας μη κερδοσκοπικής ένωσης που είναι υπεύθυνη για την προώθηση της Ευρώπης ως ταξιδιωτικού προορισμού, υποστηρίζει ότι περιστατικά όπως οι διαμαρτυρίες στη Βαρκελώνη είναι «μεμονωμένα» και δεν «αντικατοπτρίζουν την πλήρη πραγματικότητα της Ισπανίας ή της Ευρώπης».

Σε γενικές γραμμές, ο Μάρτινς πιστεύει ότι δεν πρόκειται για σύγκρουση μεταξύ τουριστών και κατοίκων. «Για μένα, είναι μια ευρύτερη αντανάκλαση του τουρισμού που δεν έχει βιώσιμη διαχείριση», δήλωσε.

«Όταν βλέπω αυτές τις συγκρούσεις όπου οι κάτοικοι κατά κάποιο τρόπο εξεγείρονται εναντίον του τουρισμού… νομίζω ότι αυτό είναι μια αντανάκλαση του ότι δεν είναι ευτυχισμένοι επειδή δεν έχουν κανένα όφελος από τον τουρισμό που βλέπουν», πρόσθεσε.

Ανάληψη δράσης

Σε ορισμένες ευρωπαϊκές πόλεις, οι τοπικές αρχές αναλαμβάνουν δράσεις σε μια προσπάθεια να θέσουν υπό έλεγχο τα επίπεδα του τουρισμού. Οι αξιωματούχοι στη Βενετία χαιρέτισαν πρόσφατα ως επιτυχία ένα προσωρινό τέλος εισόδου, που σχεδιάστηκε για να ρυθμίσει τον αριθμό των τουριστών.

Το νέο τουριστικό τέλος των 5 ευρώ (περίπου 5,4 δολάρια), το οποίο ξεκίνησε στις 25 Απριλίου και ολοκληρώθηκε στις 14 Ιουλίου, απέφερε περισσότερα από 2,4 εκατομμύρια ευρώ (περίπου 2,6 εκατομμύρια δολάρια), σημαντικά περισσότερα από τα αναμενόμενα, σύμφωνα με τον δήμαρχο της Βενετίας Λουίτζι Μπρουγκνάρο.

Ορισμένοι κάτοικοι είπαν στο CNN ότι ενώ ήταν ακόμα απασχολημένοι, οι τουρίστες φαίνονταν λιγότεροι κατά τη διάρκεια του σχεδίου. Αλλά άλλοι δεν συμφωνούν.

Η Σουζάνα Πολόνι, από την ομάδα Solidarity Network for Housing με έδρα τη Βενετία, δήλωσε στο CNN ότι ο φόρος είναι «όχι μόνο άχρηστος, αλλά και επιβλαβής», καθώς φέρνει στη διεθνή φαντασία την ιδέα μιας «Veniceland», όπου πρέπει να αγοράσετε ένα εισιτήριο για να εισέλθετε.

Η Πολόνι προσθέτει ότι ο μαζικός τουρισμός έχει ήδη προκαλέσει το κλείσιμο υπηρεσιών υγείας, την αντικατάσταση των καταστημάτων της γειτονιάς από καταστήματα με σουβενίρ και την εκτίναξη των τιμών των κατοικιών στην πόλη των καναλιών της Ιταλίας.

«Είμαστε έτοιμοι να φτάσουμε σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή», δήλωσε η Πολόνι. «Πιστεύουμε ότι η κραυγή μας για βοήθεια, από μια πόλη που πεθαίνει για το κέρδος λίγων, πρέπει να φτάσει σε ολόκληρο τον κόσμο».

Ο δήμαρχος της Βαρκελώνης Χάμε Κολμπόνι ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θέλει να αυξήσει τον τουριστικό φόρο της πόλης για ορισμένους επιβάτες κρουαζιέρας.

Οι τουρίστες που επισκέπτονται την πόλη για λιγότερο από 12 ώρες συνήθως προκαλούν επιπλέον συνωστισμό στα κύρια αξιοθέατα του καθεδρικού ναού Σαγράδα Φαμίλια, στον πεζόδρομο της Λας Ράμπλας στη γοτθική συνοικία και στο πάρκο Γκουέλ στην πλαγιά του λόφου του Γκαουντί, δήλωσε το γραφείο Τύπου της πόλης στο CNN.

Ο τρέχων τουριστικός φόρος είναι η τρίτη μεγαλύτερη πηγή χρηματοδότησης της Βαρκελώνης, συγκεντρώνοντας περίπου 100 εκατομμύρια ευρώ πέρυσι από επιβάτες κρουαζιέρας – οι οποίοι πληρώνουν 6,25 ευρώ για να εισέλθουν στην πόλη – και άλλους επισκέπτες που διαμένουν σε ξενοδοχεία και άλλα τουριστικά καταλύματα.

Ο Κολμπόνι δήλωσε επίσης ότι θέλει να τερματίσει τις άδειες για περίπου 10.000 διαμερίσματα που έχουν εγκριθεί επί του παρόντος για βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις, ανέφερε το γραφείο Τύπου.

Κακή συμπεριφορά

«Δεν είναι μόνο τα ζητήματα στέγασης που έχουν προκαλέσει τις αντιδράσεις των κατοίκων κατά των τουριστών», δήλωσε ο Ραμίρες, προσθέτοντας ότι η ασεβής συμπεριφορά ορισμένων έχει επίσης παίξει ρόλο.

Το 2023, ένας τουρίστας κατηγορήθηκε ότι κατέστρεψε ένα άγαλμα στο σιντριβάνι του Ποσειδώνα του 16ου αιώνα στην πόλη, που βρίσκεται στην Πιάτσα ντέλα Σινιορία. Η κακή συμπεριφορά των τουριστών αποτελεί πρόβλημα και σε άλλα μέρη της Ευρώπης, όπως η Βαρκελώνη, η Μαγιόρκα, το Μαγκαλούφ και το Μπένιντορμ.

Ο Σεμπαστιάν Ζένκερ, καθηγητής στον τομέα του τουρισμού στο Copenhagen Business School, εξηγεί πώς αυτού του είδους τα περιστατικά έχουν οδηγήσει ορισμένες πόλεις να διεξάγουν «εκστρατείες απομάκρυνσης από το μάρκετινγκ», οι οποίες έχουν ως στόχο να αποθαρρύνουν ορισμένους τουρίστες να μην επισκέπτονται το νησί.

Ο Ζένκερ επισημαίνει την εκστρατεία «Stay Away» του Άμστερνταμ 2023, η οποία στόχευε τους άνδρες επισκέπτες ηλικίας 18 έως 35 ετών με διαφημίσεις που τους προειδοποιούσαν για τις συνέπειες της αντικοινωνικής συμπεριφοράς.

«Αυτός ήταν ένας πολύ σκληρός και αυστηρός τρόπος», δήλωσε στο CNN. «Δεν σταμάτησαν τα bachelor parties, αλλά ξεκαθαρίστηκε ότι αυτή η πόλη έχει αλλάξει τους κανόνες».

Στη Μαγιόρκα, οι τιμές έχουν γίνει «σούπερ τρελές» μετά την απαγόρευση πολλών δραστηριοτήτων για «τουρίστες που πίνουν», λέει ο Ζένκερ.

Πολλά από τα χρήματα που θα συγκεντρωθούν δεν θα επιστρέψουν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων, πρόσθεσε.

«Το θέμα είναι να δούμε τα χρήματα που βγαίνουν από τους τουρίστες, ή με τους τουρίστες, να επενδύονται στον τόπο και σε θέσεις εργασίας, ώστε οι άνθρωποι να έχουν την οικονομική δυνατότητα να ζήσουν», είπε.

«Αυτό [οι διαμαρτυρίες] θα συνεχιστεί, μέχρι να βρούμε και πάλι μια ισορροπία».

Τα μέτρα που λαμβάνουν περιοχές για να αντιμετωπίσει τον υπερτουρισμό

Βαρκελώνη: Τέλος στις ενοικιαζόμενες κατοικίες διακοπών

Στη Βαρκελώνη ήταν για μεγάλο διάστημα συνήθης πρακτική η ενοικίαση διαμερισμάτων και κατοικιών σε τουρίστες. Καθώς όμως υπήρχαν σημαντικές επιπτώσεις και στις ενοικιάσεις ακινήτων γενικώς, η πρωτεύουσα της Καταλονίας δρομολογεί τώρα μέτρα, ώστε μέχρι τα τέλη του 2028 να μη διατίθεται κανένα ακίνητο προς ενοικίαση σε τουρίστες. Η διοίκηση της πόλης ευελπιστεί πως τα περισσότερα από 10.000 διαμερίσματα που μέχρι τώρα ενοικιάζονταν νομίμως στους παραθεριστές, θα διατίθενται και πάλι για μακροχρόνια μίσθωση.

Στις πρόσφατες αντιτουριστικές κινητοποιήσεις στη Βαρκελώνη οι διαδηλωτές επέκριναν μεταξύ άλλων και τις τιμές των ενοικίων, που αυξάνονται εδώ και χρόνια. Την ίδια στιγμή η Καταλονία υποδέχθηκε πέρυσι 18 εκατομμύρια επισκέπτες, τους περισσότερους από κάθε άλλη περιοχή της Ισπανίας.

Μαγιόρκα: Περιορισμοί στους αγοραστές ακινήτων

Τις προηγούμενες εβδομάδες έλαβαν χώρα αντιτουριστικές διαδηλώσεις και στη Μαγιόρκα, όπου υπάρχει επίσης μεγάλο στεγαστικό ζήτημα.

Τώρα συζητείται μεταξύ άλλων η θέσπιση περιορισμών στις πωλήσεις ακινήτων σε ιδιώτες που δεν είναι κάτοικοι της Μαγιόρκας. Είναι ωστόσο αβέβαιο ακόμη το εάν και κατά πόσο ένα τέτοιο μέτρο θα ήταν συμβατό με το ενωσιακό δίκαιο της ΕΕ. Προσφάτως ενισχύθηκαν επιπλέον και οι έλεγχοι στις βραχυχρόνιες μισθώσεις ακινήτων.

Πέρυσι το νησί φιλοξένησε 12,5 εκατομμύρια τουρίστες – περισσότερους από κάθε άλλη χρονιά. Εδώ και κάποιο διάστημα έχει επιβληθεί και ανώτατο όριο για τα κρουαζιερόπλοια που επιτρέπεται να δέσουν στο λιμάνι του νησιού.

Παρίσι: Αυξάνεται το κόστος διακοπών

Στη γαλλική πρωτεύουσα υπάρχει εδώ και χρόνια ειδικός φόρος διανυκτέρευσης – και τα έσοδα διατίθενται σε επενδύσεις προς όφελος των μόνιμων κατοίκων. Από τις αρχές του 2024 ο φόρος υπερδιπλασιάστηκε και αναλόγως με την κατηγορία του εκάστοτε ξενοδοχείου ο επισκέπτης μπορεί να κληθεί να πληρώσει έως και 14,95 ευρώ την ημέρα.

Στο Παρίσι υπάρχει επίσης πρόβλημα στέγασης – και μάλιστα σε μία περίοδο που η πόλη φιλοξενεί δεκάδες χιλιάδες παραπάνω επισκέπτες λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων. Αυτός είναι και ο λόγος που η πόλη αποφάσισε να αυστηροποιήσει το πλαίσιο για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις ακινήτων σε τουρίστες: πλέον μπορούν να ενοικιαστούν μονάχα κύριες κατοικίες, οι ιδιοκτήτες των οποίων ζουν πραγματικά στην πόλη.

Άμστερνταμ: Όχι άλλα ξενοδοχεία

Το Άμστερνταμ πρωτοπορεί στον περιορισμό του υπερτουρισμού, θέτοντας ως σαφές και ανώτατο ετήσιο όριο τις 20 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις σε τουριστικά καταλύματα – ένα μέτρο που πάρθηκε έπειτα από πρωτοβουλία πολιτών που κάλεσαν το συμβούλιο της πόλης να ρυθμίσει καλύτερα τη συρροή επισκεπτών στην ολλανδική πρωτεύουσα.

Επιπλέον, δεν θα δοθούν πλέον άδειες για την οικοδόμηση νέων ξενοδοχείων – αυτό θα γίνεται μονάχα σε περίπτωση που κλείσει ένα άλλο κατάλυμα. Μεσοπρόθεσμα αναμένεται να τεθούν περιορισμοί και στον αριθμό των κρουαζιερόπλοιων που θα βρίσκονται στο λιμάνι της πόλης.

Ελλάδα: Περιορισμοί για τα κρουαζιερόπλοια στη Μύκονο

Ένα αντίστοιχο μέτρο φαίνεται πως πρόκειται να λάβει και η ελληνική κυβέρνηση, η οποία ανακοίνωσε ότι θέλει να περιορίσει τον αριθμό των κρουαζιερόπλοιων που προσεγγίζουν τα πιο δημοφιλή νησιά, όπως η Σαντορίνη και η Μύκονος.

Σύμφωνα με τη γερμανική Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία πουθενά αλλού στην ΕΕ δεν είναι πιο υψηλή η αναλογία τουριστών προς κατοίκους, όσο στο νότιο Αιγαίο – όπου οι διανυκτερεύσεις ανέρχονται σε πάνω από 100 ανά ντόπιο κάτοικο.

Ταυτοχρόνως η Ελλάδα προχώρησε φέτος και στην επιβολή ενός νέου τουριστικού φόρου για το κλίμα, ο οποίος θα καταβάλλεται ημερησίως και αναλόγως με την κατηγορία του καταλύματος μπορεί να ανέρχεται ακόμη και στα 10 ευρώ.

Βενετία: Εισιτήριο εισόδου για τους αυθημερόν επισκέπτες

Όποιος δεν διανυκτερεύει στην παλιά πόλη της Βενετίας, θα πρέπει από φέτος να πληρώνει ειδικό εισιτήριο για να επισκεφτεί την πόλη αυθημερόν. Αν και το κόστος εισόδου βρίσκεται φέτος στα 5 ευρώ, του χρόνου θα μπορούσε ακόμη και να διπλασιαστεί για ορισμένες ημερομηνίες του έτους.

Στόχος του μέτρου είναι ο περιορισμός των αυθημερόν επισκεπτών, μιας και οι εκδρομείς που έρχονται στην πόλη μονάχα για λίγες ώρες δεν ξοδεύουν πολλά χρήματα, αλλά επιδεινώνουν προφανώς παρ’ όλα αυτά την πολυκοσμία στην πόλη. Κάθε χρόνο η Βενετία υποδέχεται συνολικά περίπου πέντε εκατομμύρια παραθεριστές.

Διαβάζοντας κανείς όλα τα παραπάνω, βλέπει σε όλες τις περιοχές της Ισπανίας και της Ιταλίας να παίρνουν μέτρα με σκοπό την αναχαίτιση του υπερτουρισμού και την Ελλάδα να…κοιμάται όρθια, συμμετέχοντας στο αφιέρωμα του CNN χωρίς ουσιαστικό λόγο, αφού σε τούτη τη χώρα τοπικές αρχές μα και κυβέρνηση, ελάχιστα έχουν καταλάβει τις συνέπειες που έχει ο υπερτουρισμός, ειδικά στα νησιά, την ώρα που το κράτος καθυστέρησε να πάρει χαμπάρι τι συμβαίνει με τη λειψυδρία σε όλη τη χώρα.

*Με πληροφορίες από CNN // DW

**Photo Credit: Shutterstock