Η σειρά Shogun έχει ανανεώσει το ενδιαφέρον για τα σπαθιά και τους πολιτικούς ελιγμούς της φεουδαρχικής εποχής της Ιαπωνίας – και η πόλη Καναζάβα είναι ένα εξαιρετικό μέρος για να μάθετε περισσότερα.
Πολύ μετά το τέλος της φεουδαρχικής εποχής της Ιαπωνίας, υπάρχει ακόμα μια αίσθηση δύναμης και ευημερίας στο Ναγκαμάτσι, μια μικρή περιοχή στους πρόποδες του Κάστρου Καναζάβα. Οι μεγαλειώδεις κατοικίες του Ναγκαμάτσι, που βρίσκονται πίσω από χοντρούς χωμάτινους τοίχους, ήταν κάποτε το σπίτι των υψηλόβαθμων υποστηρικτών σαμουράι της οικογένειας Μαέντα, της ισχυρής φυλής που κυβέρνησε την περιοχή Κάγκα (σημερινές νομαρχίες Ισικάγουα και Τογιάμα) από το 1583 μέχρι την κατάργηση του σογκουμάτε στο η αρχή της εποχής Meiji (1868–1912).
Στο σπιτί των Νομούρα, το οποίο είναι ανοιχτό για το κοινό, το πρώτο που βλέπουμε είναι μια επιβλητική πανοπλία. Στη συνέχεια βλέπουμε ένα δωμάτιο γεμάτο με λεπτή χειροτεχνία και μια αίθουσα τσαγιού με θέα σε έναν διακοσμητικό κήπο. Στο τέλος καταλήγουμε μπροστά σε μια επίδειξη σπαθιών και ένα γράμμα από έναν ντάμιο (φεουδάρχη) που ευχαριστεί τον υποτελή του για το δώρο του κεφαλιού ενός εχθρού. Αυτή η αντιπαράθεση ομορφιάς και βαρβαρότητας είναι μια υπενθύμιση της φαινομενικά παράδοξης καλλιέργειας των τεχνών του πολέμου και του πολιτισμού από τους σαμουράι.
Η τηλεοπτική σειρά Shōgun έχει ανανεώσει το ενδιαφέρον για τα σπαθιά και τους πολιτικούς ελιγμούς της ταραγμένης περιόδου των εμπόλεμων κρατών της Ιαπωνίας (περίπου 1467-1615), όταν ο αντίπαλος ντάμιο πολέμησε για τον έλεγχο της χώρας.
Ζωντανεύοντας το πολιτικό τοπίο της Ιαπωνίας των αρχών του 17ου αιώνα, η σειρα επαναπροσδιορίζει το προβάδισμα μέχρι την ίδρυση της περιόδου Έντο υπό το σογκουνάτο Τοκογκάβα, που ιδρύθηκε το 1603 από τον Ιεγίασου Τοκογκάβα (έμπνευση για τον φανταστικό Λόρδο Toranaga), που ενοποίησε την Ιαπωνία και τερμάτισε περισσότερο από έναν αιώνα συνεχούς πολέμου.
Μια επίσκεψη στην Καναζάβα, την πρωτεύουσα του νομού Ισικάγουα, αποκαλύπτει τη μόνιμη κληρονομιά μιας εκπληκτικής τακτικής που βοήθησε στη διατήρηση αυτής της ειρήνης και της σταθερότητας που κατακτήθηκε με κόπο.
Μια πόλη περίπου 465.000 κατοίκων στη δυτική ακτή της Ιαπωνίας, τα καλοδιατηρημένα τοπία της περιόδου Έντο της Καναζάβα, όπως αυτά του Ναγκαμάτσι και των τριών περιοχών γκέισών του, έχουν το είδος της ιστορικής ατμόσφαιρας και της πολιτιστικής έλξης που έχουν συγκεντρώσει πολλά μέρη στην Ιαπωνία το παρατσούκλι «μικρό Κιότο».
Όμως, λέει ο Τόσιο Οσι Χαζαμόν, ο επικεφαλής της 11ης γενιάς μιας τοπικής οικογένειας γνωστής για το ρουστίκ στυλ κεραμικής της, φτιαγμένη χωρίς τροχό, «Δεν προσπαθούμε [να είμαστε] τέτοια πόλη».
Δημοσιογράφος του BBC βρέθηκε στην περιοχή και περιγράφει: «Ανοίγει μια πόρτα και ανακαλύπτω μια τσαγιέρα στο πίσω μέρος του μουσείου του Οσι, το οποίο, προσαρτημένο σε μια παλιά κατοικία σαμουράι στην άλλη πλευρά του κάστρου, παρουσιάζει έργα κάθε γενιάς αγγειοπλάστη Οσι».
Σε σύγκριση με την κουλτούρα της Αυτοκρατορικής Αυλής του Κιότο, «Έχουμε [περισσότερη] ελευθερία. Δεν χρειάζεται να ακολουθήσουμε τις αυστηρές παραδόσεις τους.» Αυτή η ευαισθησία, που ο Οσι αποκαλεί «πνεύμα σαμουράι», είναι που επιτρέπει στην Καναζάβα να διατηρήσει την ομορφιά των παραδόσεων της ενώ τις εφευρίσκει εκ νέου για τη σύγχρονη ζωή.
Τον 17ο αιώνα, όταν ο πλούτος μετρήθηκε σε Κοκού (η ποσότητα ρυζιού που παρήχθη ένας τομέας), οι Μαέντα ήταν δεύτερες μόνο μετά τους Τοκογκάβα. «Ήταν πολύ ισχυροί [και] είχαν πολλούς πόρους [συμπεριλαμβανομένων] όπλων», λέει ο Τζουν Μουρακάμι, βοηθός διευθυντής της Καναζάβα Ουγιτσουγιάμα Κόγκι Κόμπο, μιας σχολής χειροτεχνίας που βρίσκεται σε μια λοφώδη, δασώδη περιοχή της πόλης.
Ο Μουρακάμι εξηγεί ότι η Μαέντα ανησυχούσε ότι το οπλοστάσιό τους θα εμφανιζόταν απειλητικό για το κυβερνών σογκουμάτε – παρόλο που η Μαέντα τότε συμμαχούσε με τον Τοκογκάβα, ήταν αντίπαλος του πρώτου άρχοντα Κάγκα Τόσι Μαέντα (έμπνευση για τον Σουγκιγιάμα στη σειρά Shōgun) που πέθανε το 1599. Η λύση του Μαέντα ήταν να αγκαλιάσει ένα είδος ήπιας δύναμης: ανακατεύθυναν τους πόρους κατασκευής όπλων τους στις βιοτεχνίες.
«Ήταν σαν, «ναι, είμαστε ισχυροί, αλλά δεν σκοπεύουμε να κάνουμε πόλεμο», εξηγεί ο Μουρακάμι.
Η Μαέντα ίδρυσε ένα εργαστήριο χειροτεχνίας, το Οσαικούσο, στο Κάστρο Καναζάβα, προσκαλώντας δεξιοτέχνες από όλη την Ιαπωνία να διδάξουν εκεί και άρχισε να μετατρέπει καθημερινά αντικείμενα σε έργα τέχνης. Το σχολείο άλλαξε την αυστηρά οριοθετημένη παράδοση κατασκευής χειροτεχνίας προσκαλώντας τεχνίτες διαφορετικών ειδικοτήτων να εργαστούν μαζί, προωθώντας έτσι τις παραδόσεις.
Ενώ επισημαίνει τα κομμάτια που παράγονται από το σχολείο, από ένα κουτί από χαρτομάντιλο περίτεχνα διακοσμημένο με μεταλλικό ένθετο μέχρι τα αστραφτερά ξίφη κατάνα που οι τεχνίτες του Οσαικούσο μεταμόρφωσαν από θανατηφόρα όργανα σε έργα τέχνης, ο Μουρακάμι εξηγεί τη διαρκή επίδραση της Μαέντα. Αν «δεν είχαν τη νοοτροπία να επεκτείνουν τις χειροτεχνίες και να χρησιμοποιήσουν αυτούς τους πόρους για να δημιουργήσουν αυτό το σχολείο», λέει, «ίσως σήμερα η Καναζάβα να μην ήταν τόσο διάσημη για τις τέχνες και τις χειροτεχνίες της».
Η Καναζάβα έχει 22 είδη παραδοσιακών τεχνών, συμπεριλαμβανομένων των κουτάμι-γάκι (αγγειοπλαστική), ουρίσι (λακαρέ), Κάγκα γιουζέν (μεταξωτό κιμονό) και Κάγκα ζουγκάν (ένθετη μεταλλοτεχνία). Είναι επίσης η εθνική πρωτεύουσα της παραγωγής κινπάκου (φύλλων χρυσού) και των πολλών λαμπερών πραγμάτων που φτιάχνονται με αυτό, από βουδιστικά ιερά μέχρι μάσκες προσώπου. Σε όλη την ιστορία, η προώθηση των χειροτεχνιών της Καναζάβα καθοδηγείται από μια λαχτάρα για ειρήνη.
Λίγο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το Κολλέγιο Τέχνης Καναζάβα ιδρύθηκε με τη φιλοσοφία της «συμβολής στην ειρήνη της ανθρωπότητας μέσω της δημιουργίας της ομορφιάς». Το 2009, μετά από μια επιτυχημένη αίτηση που υποστήριξε ότι η πόλη θα μπορούσε να συμβάλει στη «διεθνή συνεργασία και την παγκόσμια ειρήνη μέσω της προώθησης της χειροτεχνίας», η Unesco ονόμασε την Καναζάβα την πρώτη Πόλη της Χειροτεχνίας και της Λαϊκής Τέχνης της Ιαπωνίας.
Σήμερα, οι σύγχρονες προκλήσεις ενός συρρικνούμενου πληθυσμού και της μεταβαλλόμενης κουλτούρας σημαίνουν ότι η βιοτεχνική κληρονομιά της Καναζάουα διατηρείται ζωντανή από έναν φθίνοντα αριθμό τεχνιτών. Παρόλα αυτά, με γνώμονα τη δυναμική στάση των περασμένων φεουδαρχών της, η πόλη δεσμεύεται να διατηρήσει τη χειροτεχνία της. Στο πνεύμα του παλιού Οσαικούσο, ο Καναζάβα ίδρυσε τη σχολή χειροτεχνίας Κόμπο το 1989.
Εκεί, καλλιτέχνες με υποτροφίες σπουδάζουν κεραμική, βαφή μεταξιού, μεταλλοτεχνία και υαλουργία. Ο Μουρακάμι λέει ότι το σχολείο θέλει οι μαθητές να αμφισβητήσουν τον εαυτό τους, τόσο στην τέχνη όσο και στις συμπεριφορές τους. «Πρέπει να προσαρμοστούν για να διατηρήσουν την παράδοση [και να ικανοποιήσουν] τις ανάγκες της σύγχρονης εποχής».
Και τώρα οι τεχνίτες άνοιξαν τις πόρτες του στούντιο στους επισκέπτες, επιτρέποντας στους ταξιδιώτες να μάθουν πώς επεκτείνουν τις δυνατότητες των παραδοσιακών χειροτεχνιών. Ένα πρόγραμμα που οργανώνεται από την πόλη οδηγεί τους επισκέπτες σε εργαστήρια, συμπεριλαμβανομένου του καλλιτέχνη Κάγκα γιέζεν Χιτόσι Μάιντα, ο οποίος ενσωματώνει σύγχρονες προσεγγίσεις, όπως γεωμετρικά σχέδια, στα κιμονό του.
Αποτελούμενη από στοιχεία από κεραμικά και βερνίκια, η τελετή του τσαγιού αντιπροσωπεύει το αποκορύφωμα της παραδοσιακής δεξιοτεχνίας – οι μαθητές του Κόμπο πρέπει να περάσουν δύο χρόνια μελετώντας το τσάντο (τον τρόπο του τσαγιού) και πρέπει να φτιάξουν όλα τα δικά τους στοιχεία, από μπολ μέχρι κιμονό. Και πάλι, είναι μια κληρονομιά των Μαέντα, που αγαπούσαν ιδιαίτερα την τελετή του τσαγιού και ήθελαν η Καναζάβα να είναι γνωστή για την υψηλότερη έκφρασή της, που σήμαινε την παραγωγή σκευών υψηλής ποιότητας.
Το 1666, η Μαέντα προσκάλεσε τον πρώτο Οσι Χομαζόμ στην Καναζάβα, όπου βρήκε έναν μαλακό πηλό σε ένα γειτονικό χωριό. Βασιζόμενος στις τεχνικές που είχε μάθει στο Κιότο, χρησιμοποίησε αυτόν τον πηλό για να αναπτύξει το στυλ αγγειοπλαστικής με ελεύθερο τροχό, γνωστό ως Οσι γουάρε.
Σήμερα, οι επισκέπτες του Μουσείου Οσι μπορούν να επιλέξουν ένα μπολ από τη συλλογή του και να πιούν τσάι από αυτό σε μια αίθουσα που σχεδιάστηκε από τον Ιάπωνα αμυλοτεχνίτη Κένγκο Κούμα.
«Την πρώτη φορά που συμμετείχα σε μια ιαπωνική τελετή τσαγιού, κανείς δεν μου εξήγησε τι να κάνω», λέει ο Ντουμπακ, ο οποίος είναι από την Τουλούζη της Γαλλίας. «Ήμουν πραγματικά αγχωμένος, οπότε δεν μπορούσα να το εκτιμήσω». Ελπίζοντας να ξεπεράσει αυτό το πρόβλημα, ο Ντουμπακ συνειδητοποίησε: «Θα πρέπει να μοιραστούμε αυτήν την παράδοση για να μην πεθάνει». Ενώ μαστιγώνει το μάτσα, η Ούντα προσθέτει ότι η ιαπωνική κουλτούρα συχνά παρεξηγείται, «ακόμη και από τους Ιάπωνες».
Όταν καταλαβαίνεις την τελετή του τσαγιού, συνειδητοποιείς ότι υπάρχουν πολλά να απολαύσεις. Ο Ντουμπακ και η Ούντα εξηγούν ότι το τσάντο έχει να κάνει με το να εκτιμάς και να δείχνεις ευγνωμοσύνη για μια στιγμή στο χρόνο που δεν θα υπάρξει ποτέ ξανά με τον ίδιο τρόπο.
Ο τρόπος του τσαγιού, λέει ο Ντουμπακ, αναφερόμενος στη φιλοσοφία του Σεν νο Ρίκου, ο οποίος ανέδειξε την τελετή του τσαγιού σε μορφή τέχνης τον 16ο αιώνα, είναι η «αρμονία».
Πηγή: BBC
Photo Credit: Shutterstock
