Είναι απλώς οι αγαπημένες μας σειρές ή μήπως υπάρχει κάποιο βαθύτερο συναίσθημα που μας παρακινεί να βλέπουμε σειρές σε επαναλήψεις;
Φέτος τα Χριστούγεννα, καθώς οι σειρές είχαν κάνει ένα… γιορτινό διάλειμμα (βλέπε μείωση μπάτζετ), η αλήθεια είναι ότι ένιωσα σαν να είχα χάσει τη «συντροφιά» μου τα βράδια. Κι όμως… βρήκα μία παλιά μου «παρέα» παρακολουθώντας μανιωδώς το σίριαλ «Είσαι το Ταίρι μου».
Ας γνωρίζω τις ατάκες, ας γνωρίζω ότι δεν θα αλλάξει τίποτα στο σενάριο από την προηγούμενη φορά που το είδα, ας παραμένουν οι πρωταγωνιστές ίδιοι και απαράλλαχτοι όπως πριν δεν θυμάμαι πόσα χρόνια, ας ξέρω το τέλος, το παρακολουθούσα σαν να το βλέπω πρώτη φορά και είχα μία λανθάνουσα αίσθηση ότι και η ίδια ταξίδευα πίσω στον χρόνο, στην εποχή που το έβλεπα πρώτη φορά… Και τότε αναρωτήθηκα πώς μπορώ να το βλέπω ξανά και ξανά χωρίς να βαριέμαι;
Υπάρχει κι ένα τρανό παράδειγμα. Πολλά, για την ακρίβεια, αλλά ένα είναι το πιο τρανό. Ο TikToker Τάσος Τσαλούχος είναι ο λαμπαδηδρόμος των παλιών σειρών στο σήμερα, καθώς κάνει σκετσάκια στο TikTok με σκηνές από παλιές κωμωδίες, όπως το Ευτυχισμένοι Μαζί και Το Σόι Σου. Η επιτυχία του lipsync που κάνει ο Τσαλούχος, ξεκίνησε κάπου το 2018 με τον πρόδρομο του TikTok, το Dubsmash και απογειώθηκε το 2020 με την πλατφόρμα.
Το ερώτημα με προβλημάτισε και φυσικά ξεκίνησε η έρευνα και οι απαντήσεις έχουν να κάνουν με την ψυχολογία. Αρωγοί μου σε αυτή την έρευνα δύο σεναριογράφοι που έχουν δημιουργήσει αξέχαστες σειρές:
Η Ρένα Ρίγγα, που έχει υπογράψει άπειρες τηλεοπτικές σειρές, ανάμεσά τους και το Ευτυχισμένοι Μαζί που όποτε προβάλλεται κάνει ρεκόρ τηλεθέασης (και όλοι νομίζουμε ότι ο Πέτρος Μπουσουλόπουλος παραμένει μέχρι σήμερα μαθητής λυκείου) και ο Γιάννης Σκαραγκάς που έχει γράψει μυθιστορήματα, θεατρικά έργα και φυσικά τηλεοπτικές σειρές σαν το αξέχαστο «Κάνε ότι κοιμάσαι» και έχει διακριθεί για το συγγραφικό του έργο.
Η σόουμπιζ είναι μία από τις επιχειρήσεις με υψηλό ποσοστό αποτυχίας, αλλά το μέγεθος της επιρροής που μπορεί να επιφέρει στην ψυχολογία μας είναι τεράστιο. Μελέτες έχουν αποδείξει ότι τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ασκούν μεγάλη δύναμη στη χειραγώγηση της διάθεσης, της συμπεριφοράς, των λόγων και των πράξεών μας, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας.
«Ανοίγω την τηλεόραση prime time και ρίχνω μια ματιά στα κανάλια, ένα γρήγορο ζάπινγκ. Στο Παρά Πέντε, Το Σόι σου, Είσαι το ταίρι μου, Ευτυχισμένοι Μαζί, Άκρως Οικογενειακό, Μίλα μου βρώμικα.
Φυσικά κοιτάζω στο κατάλληλο site την τηλεθέαση που κάνουν αυτές οι σειρές… μιλάμε για σειρές του από το 2001 και πέρα… Δηλαδή σειρές που έπαιξαν πριν εικοσιτέσσερα, είκοσι, δεκαπέντε χρόνια πριν..
Ρίχνω μια ματιά στα νούμερα τηλεθέασης… στο θεό… και όταν είναι καλοκαίρι ή διακοπές που δεν παίζει τίποτα καινούριο, ακόμη πιο πάνω.
Πού αγγίζει ένα σημερινό παιδί ο Μάρκος Μαυροτσούκαλος; Η Εύα Παλαιολόγου; Η Φίφη; Ο Θανάσης; Ο Γιαννάκης; Ο Φώτης; Η Ελένη; Ο Διονύσης; Από τους Ευτυχισμένους; Η Αφροδίτη; Ο Άρης; η Λίλα; Από το Άκρως Οικογενειακό;» σχολιάζει η σεναριογράφος Ρένα Ρίγγα.
Οι ταινίες και οι τηλεοπτικές εκπομπές έχουν τη δύναμη να μας «εκπαιδεύουν» και επίσης να μας φέρνουν κοντά ως κοινό για μια κοινή εμπειρία. Ορισμένες από αυτές έχουν επίσης την ικανότητα να μας τραβούν κοντά τους κάθε φορά που αισθανόμαστε πεσμένοι ή όταν έχουμε ανάγκη από παρηγοριά.
Γιατί όμως επιμένουμε σε παρελθοντικές σειρές:
Σε έναν κόσμο που αλλάζει μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου οι παλιές σειρές και ταινίες είναι μία σύνδεση με το παρελθόν, μία αίσθηση ότι κάτι μπορεί να είναι προβλέψιμο και ότι σου δημιουργεί και συγκεκριμένα συναισθήματα.
«Η δύναμη της μυθοπλασίας δεν είναι μόνο η λυτρωτική ελευθερία της φαντασίας και της μνήμης, αλλά και ο επεξηγηματικός της ρόλος. Είναι δηλαδή ικανή χωρίς την ιστορική ακρίβεια της εποχής να σου εξηγήσει το ποιος ήσουν εσύ και τη σχέση σου με τις ιστορίες που σε άγγιξαν.
Για μένα, τα σίριαλ και οι ταινίες που ξαναβλέπουμε στην τηλεόραση αναφέρονται σε έναν περασμένο κόσμο, αλλά ακόμα πιο μαγικά, αναφέρονται σε αυτό που υπήρξαμε, εμείς και οι γονείς μας, και σε αυτό που επενδύουμε διαχρονικά όλοι μας στην μυθοπλασία: την ελπίδα ότι θα ανακαλύψουμε τον εαυτό μας στις ανθρώπινες ιστορίες» επισημαίνει ο σεναριογράφος Γιάννης Σκαραγκάς που αυτό το διάστημα υπογράφει το σενάριο της σειράς «Παιχνίδια Εκδίκησης» στον ΑΝΤ1.
«Για μας που τις γράφαμε ή τις παρακολουθούσαμε σε μια άλλη νεότερη ηλικία το καταλαβαίνω να κολλάμε και σήμερα. Η νοσταλγία δημιουργεί μια συναισθηματική σύνδεση που καθιστά αυτές τις σειρές διαχρονικές. Αλλά για τα σημερινά παιδιά και εφήβους;
Βλέποντας ξανά και ξανά αυτές τις σειρές δεν βρίσκω να ασχολούνται με θέματα που έχουν πάψει να απασχολούν τον κόσμο σήμερα και κυρίως τους νέους.
Οι σχέσεις των ηρώων μεταξύ τους είναι πολύ σύγχρονες ίσως γιατί η γενιά μας ήταν αυτή που έκανε την μεγάλη επανάσταση απέναντι στον συντηρητισμό και την κανονικότητα της εποχής της. Αυτό αποτυπώθηκε και στις δημιουργίες μας» υπογραμμίζει η Ρένα Ρίγγα.
Μετά μία δύσκολη μέρα στο γραφείο που επιστρέφεις σπίτι πεσμένος/η, ξέρεις ότι αυτή η συγκεκριμένη σειρά μπορεί να σου φτιάξει το κέφι και ξαφνικά βρίσκεσαι να γελάς δυνατά στον καναπέ. Μερικές φορές πάλι μπορεί να ταυτιστείς με τη δράση, βλέποντας τους ήρωες της σειράς να βιώνουν καταστάσεις που εύχεσαι να βιώσεις και εσύ (πχ. Έναν μεγάλο έρωτα!).
Την ίδια ώρα νιώθεις βλέποντας μία παρελθοντική σειρά ότι καταπολεμάς τη μοναξιά που νιώθεις. Είναι σαν να ξανασυναντάς παλιούς φίλους, επειδή νιώθετε ότι συνδέεσαι με τους χαρακτήρες που παρουσιάζονται μπροστά σου και είσαι εξοικειωμένος μαζί τους και με τις προσωπικότητές τους.
Η παρακολούθηση μιας παλιάς σειράς είναι σαν να βλέπεις το παρελθόν. Σε μεταφέρει στην εποχή που την είδες για πρώτη φορά, στους ανθρώπους με τους οποίους την είδες και στη ζωή που ζούσες εκείνη την εποχή. Μια τέτοια ταινία, εκπομπή ή κινούμενο σχέδιο μπορεί να φέρει πολλές καλές αναμνήσεις και να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ασφαλείς και ευτυχισμένοι.
Ο Γιάννης Σκαραγκάς έχει μία διαφοροποιημένη άποψή για την αγάπη που τρέφουμε για τις παρελθοντικές σειρές: «Το ενδιαφέρον με τις παλαιότερες τηλεοπτικές σειρές σε επανάληψη, και μάλιστα με σταθερή επιτυχία σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει για μένα να κάνει με τη διάσταση της ίδιας της μυθοπλασίας στον χρόνο» εξηγεί στο Intronews.
«Σε ένα μέσο που δεν διαθέτει μνήμη και η κάθε σεζόν σχεδόν διαγράφει τις προηγούμενες, η επιστροφή αυτή δεν έχει απαραίτητα να κάνει με τη νοσταλγία, γνωρίζοντας μάλιστα ότι τα ίδια πρόσωπα και οι ίδιοι συντελεστές σε μια τωρινή παραγωγή, είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα έχουν την ίδια επιτυχία» προσθέτει ανοίγοντας μία άλλη διάσταση στην αρχική μας απορία.
Η σύνδεση με τη σειρά ή την ταινία μπορεί να επαναφορτίσει το μυαλό και το σώμα σου. Μπορεί να βιώνεις μια μίζερη περίοδο στη ζωή σου, αλλά αυτή η μία «ταινία παρηγοριάς» μπορεί να μεταμορφωθεί σε «χάπι ευτυχίας». Σίγουρα δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αλλά θα σου υπενθυμίσει ότι αυτό δεν είναι το τέλος της ζωής και θα σου γεννήσει αισιοδοξία.
«Τα προβλήματα και οι καταστάσεις που απεικονίζονται στις σειρές αυτές παραμένουν επίκαιρες, καθιστώντας τες διαχρονικές. Επίσης οι ιστορίες, αγγίζουν τους θεατές σε πολύ προσωπικό επίπεδο. Έτσι οι θεατές αποκτούν μια πολύ ιδιαίτερη σχέση με τους χαρακτήρες, νιώθουν πως είναι κάποιοι ήρωες που τους γνωρίζουν και ταυτίζονται μαζί τους και με τις αντιδράσεις τους. Είναι συγγενείς, φίλοι , οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, είμαστε εμείς οι ίδιοι.
Σε κάποιες από τις κωμικές σειρές αν αφαιρούσαμε τον κωμικό μανδύα κάλλιστα θα μπορούσαν να είναι άκρως δραματικές. Για να μιλήσω για κάποια δικά μου σενάρια, πχ η σχέση μεταξύ δύο παιδιών στην ίδια οικογένεια έστω και με τη συνθήκη που ήταν στο Ευτυχισμένοι Μαζί που δεν είχαν καμία συγγένεια εξ αίματος… θα μπορούσε να γίνει μια τραγική ιστορία. Αυτό δίνει μια πολυεπίπεδη ανάγνωση και ένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το τηλεοπτικό προϊόν» εξηγεί η Ρένα Ρίγγα.
Το φαινόμενο της απλής έκθεσης, το οποίο είναι επίσης γνωστό ως φαινόμενο εξοικείωσης, αναφέρεται σε ένα ψυχολογικό φαινόμενο όπου οι άνθρωποι προτιμούν τα οικεία πράγματα περισσότερο από τα άλλα.
Αυτό συμβαίνει λόγω της αντιληπτικής ευχέρειας, δηλαδή πρόκειται για πληροφορίες που είναι εύκολο να επεξεργαστεί ο εγκέφαλος σε σύγκριση με νέες πληροφορίες. Ένας φίλος μπορεί να μας προτείνει να δούμε μια νέα σειρά και μπορεί να μην μας αρέσει το πρώτο επεισόδιο, αλλά στην πορεία θα αρχίσει να μας αρέσει λόγω εξοικείωσης.
Το να επηρεάζεστε από τη βιομηχανία του θεάματος είναι πολύ φυσικό, αλλά η ένταση αυτής της επιρροής έχει σημασία. Απολαύστε κάθε στιγμή της ζωής και αν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι ο τρόπος σας για να βρείτε την ευτυχία, τότε προχωρήστε, αλλά θα πρέπει να είστε αρκετά έξυπνοι ώστε να διακρίνετε την πραγματικότητα από τη φαντασία.
«Άρα πολλές από τις παλαιότερες τηλεοπτικές σειρές χαρακτηρίζονται από την υψηλή ποιότητα παραγωγής τους. Τα σενάρια, οι χαρακτήρες και οι ερμηνείες ήταν πολύ καλά δουλεμένα. Δεν διανοούμασταν να δώσουμε κάτι πρόχειρο στο κοινό είτε από έλλειψη χρόνου είτε από έλλειψη χρημάτων.
Ίσως δεν σκεφτόμασταν τόσο εμπορικά, ούτε οι συμμετέχοντες σε μια σειρά αλλά ούτε και οι υπεύθυνοι των καναλιών. Σκεφτόμασταν πιο δημιουργικά, ήμασταν πολύ κοντά στο τελικό προϊόν που το χαιρόμασταν, το αγαπούσαμε και φυσικά το υποστηρίζαμε με όλες μας τις δυνάμεις.
Θέματα όπως η αγάπη, η φιλία, η οικογένεια, η δικαιοσύνη και η ανθρώπινη ψυχολογία είναι πάντα συναρπαστικά και ενδιαφέροντα για τους θεατές. Αυτό κάνει τις παλιές σειρές διαχρονικές και τις βλέπουν δίνοντας μεγάλη τηλεθεάση στα κανάλια ακόμα και σήμερα» συμπεραίνει η Ρένα Ρίγγα, δίνοντάς μας μία εικόνα και από το δημιουργικό κομμάτι μίας σειράς.
Και εμείς; Εμείς θα παραμείνουμε αιώνιοι «εραστές» των σειρών που αγαπήσαμε στο παρελθόν και θα τις βλέπουμε και θα τις ξαναβλέπουμε πάντα σαν να είναι η πρώτη φορά.
