Για τους κατοίκους των Κάτω Χωρών αυτό το αντισυμβατικό σάντουιτς είναι ένα θέμα εθνικής ανύψωσης.
«Νομίζω ότι είμαι εθισμένη, βασικά», παραδέχεται η Μαρίγιε Νίκλιν, η οποία μεγάλωσε στο ολλανδικό νησί Terschelling. Η Ολλανδή ομογενής, η οποία ζει στο West Yorkshire, στο Ηνωμένο Βασίλειο, από το 2002, έχει εμμονή με το hagelslag, και αποθηκεύει με επιμέλεια τα πακέτα που της στέλνουν οι γονείς της ή αυτά που μεταφέρει η ίδια μετά από κάθε επίσκεψή της στην Ολλανδία. «Έχω αρκετά στην αποθήκη και αρχίζω να τρελαίνομαι όταν βλέπω ότι πλησιάζει το τέλος» εξηγεί.
Το hagelslag, που μεταφράζεται ως «χαλαζόπτωση», είναι τραγανές, μακρόστενες κλωστές ζάχαρης, μήκους μόλις λίγων χιλιοστών. Συνήθως έχουν γεύση σοκολάτας και είναι επικαλυμμένες με γυαλιστερό γλάσο.
Σε ένα σούπερ μάρκετ οποιασδήποτε άλλης χώρας, πιθανότατα θα τα βλέπατε στο τμήμα με τα υλικά για το κέικ που προορίζονται για ειδικές περιστάσεις, αλλά στις Κάτω Χώρες, όπου καταναλώνονται περισσότερα από 14 εκατομμύρια κιλά hagelslag ετησίως, πολλοί άνθρωποι τα τρώνε κάθε εβδομάδα, πασπαλίζοντάς τα πάνω σε βουτυρωμένο ψωμί ως γρήγορο πρωινό, σνακ ή μεσημεριανό γεύμα.
Το σάντουιτς με hagelslag (broodje hagelslag) είναι σίγουρα ένας αναχρονισμός στην εποχή της ευαισθητοποίησης για τη ζάχαρη, όμως στους κατοίκους των Κάτω Χωρών είναι απλώς μία γλυκιά υπέρβαση.
Το καλό hagelslag είναι τραγανό, αλλά στη συνέχεια λιώνει στο στόμα. Κάθε εποχή εμφανίζονται νέες παραλλαγές στα καταστήματα: μικρά λαγουδάκια για το Πάσχα, για παράδειγμα, ή πορτοκαλί hagelslag για την Koningsdag, ένα ετήσιο πάρτι δρόμου με θέμα το «πορτοκαλί» για τον εορτασμό των γενεθλίων του βασιλιά.
Οι μικρές συσκευασίες που υπάρχουν σε πολλούς μπουφέδες πρωινού ξενοδοχείων είναι ιδανικές για τους… αρχάριους, ενώ πριν από μερικά χρόνια ένα σούπερ μάρκετ πειραματίστηκε ακόμη και με pick ‘n’ mix. Όποια ποικιλία κι αν επιλέξετε, η συνήθεια είναι ευρέως διαδεδομένη, με περίπου 750.000 σάντουιτς hagelslag να καταναλώνονται κάθε μέρα.
Αυστηρά μιλώντας, το hagelslag είναι ένα πασπάλισμα από βερμικέλλι με βάση τη ζάχαρη που έχει γεύση σοκολάτας ή φρούτων, αλλά το όνομα έχει συνδεθεί με άλλα χαρούμενα συσκευασμένα ζαχαρούχα toppings που βρίσκονται στο ίδιο ράφι του σούπερ μάρκετ, όπως οι vlokken (νιφάδες σοκολάτας) και τα muisjes, σπόροι γλυκάνισου με ζάχαρη που σερβίρονται συνήθως σε beschuit (παξιμάδια).
Τον 17ο αιώνα, ο γλυκάνισος θεωρούταν ότι βοηθούσε στη γαλουχία και στη σύσπαση της μήτρας, και τα ροζ ή μπλε muisjes στο beschuit σερβίρονται ακόμη και σήμερα για να γιορτάσουν τον ερχομό ενός μωρού.
Για τη Νίκλιν, της οποίας η αγαπημένη ποικιλία είναι η puur (μαύρη σοκολάτα), η τραγανότητα είναι πολύ σημαντική. «Είναι το δάγκωμα του hagelslag. Δεν νομίζω ότι μπορείς να το πετύχεις αυτό με οποιοδήποτε άλλο άλειμμα», λέει. «Εξακολουθεί να με κάνει να νιώθω ευτυχισμένη».
Αποκρούει κάθε υπαινιγμό ότι αυτό το γλυκό σάντουιτς είναι «βρώμικο» για να το φας, εξηγώντας ότι η οικογένειά της χρησιμοποιεί πιάτα με ψηλά τοιχώματα για να πιάνουν τυχόν αδέσποτες νιφάδες, τα οποία επιμένει να επιστρέφει άδεια. «Είναι έγκλημα να αφήσει κανείς κάτι στο πιάτο», λέει.
Ένα σάντουιτς με ιστορία
Τα πρώτα ζαχαρούχα toppings, με τη μορφή muisjes με γλυκάνισο, πιστεύεται ότι χρονολογούνται στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ο Cornelius Rutgerus de Ruijter τα πούλησε από τον φούρνο του στο Baarn της επαρχίας της Ουτρέχτης.
Η επωνυμία De Ruijter είναι σήμερα είναι γνωστή ως ο ηγέτης της αγοράς του είδους και επέκτεινε την παραγωγή της σε εργοστασιακή παραγωγή hagelslag με φρούτα το 1928 και hagelslag με σοκολάτα και flokken τη δεκαετία του 1950.
Ακόμα και η ολλανδική βασιλική οικογένεια λάτρευε τη ζαχαρένια λιχουδιά. Ο βασιλιάς Βίλεμ Γ’ έκανε τη μάρκα προμηθευτή της αυλής το 1883.
Και το 1985, υπό τη βασίλισσα Beatrix, η De Ruijter έλαβε το πτυχίο Koninklijk (βασιλικό), μια τιμή, δήλωσε εκπρόσωπος της μητρικής εταιρείας Kraft-Heinz στο BBC Travel, η οποία «μπορεί να μεταφέρεται μόνο από ολλανδικές εταιρείες που έχουν αναγνωριστεί επίσημα για τη σημαντική τους θέση στον κλάδο τους, είναι τουλάχιστον 100 ετών και θεωρούνται εθνικής σημασίας». Αρκετή φανφάρα για ένα γλυκό πασπαλισμένο με σοκολάτα…
Στον «κόσμο» του σάντουιτς hagelslag
Σε μια βιομηχανική περιοχή στο Τίλμπουργκ -σε μικρή απόσταση από τα σύνορα με το Βέλγιο, όπου οι ψιχάλες ονομάζονται συνήθως muizenstrontjes (περιττώματα ποντικιών) -ένα τεράστιο αλλά αδιάφορο κτίριο στεγάζει το μεγαλύτερο εργοστάσιο hagelslag στον κόσμο.
Ο φωτογράφος Jordy Leenders από το Eindhoven είναι ένας από τους λίγους τυχερούς που έχουν δει το εσωτερικό του. Του ανατέθηκε το 2018 να τραβήξει φωτογραφίες από το εσωτερικό του, και δήλωσε ότι ένιωσε, «σαν να ήμουν ο Τσάρλι, που με κάλεσαν στο εργοστάσιο σοκολάτας για ξενάγηση».
Αφού πέρασε μέσα από ένα μηχάνημα που τον απάλλαξε από τη σκόνη και του απολύμανε τα χέρια και τα μπράτσα, ο Leenders, εφοδιασμένος με ωτοασπίδες και εργοστασιακές ποδιές, βγήκε σε έναν χώρο γεμάτο από αυτό που περιγράφει ως «εσωτερικό τρενάκι του τρόμου… που διασχίζει το δωμάτιο» και αποτελείται από «λαβύρινθους» τεράστιων μεταφορικών ταινιών που μετακινούν τα hagelslag μέσα από διαφορετικά στάδια προετοιμασίας για να τελειοποιήσουν το μέγεθος, την υφή και το σχήμα τους.
«Αν και η μυρωδιά της σοκολάτας είναι έντονη στα πρώτα στάδια, όταν δουλεύεις με μια πρώτη ύλη, είναι ο θόρυβος που σε χτυπάει πραγματικά», λέει, περιγράφοντας τον ήχο της hagelslag που αδειάζει από τα σιλό «σαν να ρίχνεις 2.000 κιλά ρύζι σε έναν κουβά».
Σημειώνει ότι ένα από τα πιο αξιομνημόνευτα αξιοθέατα ήταν η διαδικασία εξώθησης, η οποία δημιουργεί «ένα πολύ μακρύ νήμα από σκωρία, το οποίο διακόπτουν και κόβουν» πριν το ψεκάσουν με ένα λεπτό νέφος ζάχαρης για να του δώσουν την ελκυστική του γυαλάδα.
Ο Leenders έμεινε έκπληκτος από την «παράλογη κλίμακα» του εργοστασίου και τις πολύπλοκες διαδικασίες που απαιτούνται «προκειμένου να παραδώσουν μια διακόσμηση που μπορείτε να βάλετε στο σάντουιτς σας. Όταν το έχεις στα χέρια σου, σκέφτεσαι ότι είναι αρκετά απλό», λέει.
Για τους νεοεισερχόμενους στις Κάτω Χώρες, το ίδιο το φαγητό είναι αυτό που μπορεί να προκαλέσει σύγχυση. Η Colleen Geske, η οποία μετακόμισε στο Άμστερνταμ από τον Καναδά το 2005, θυμάται καλά την πρώτη φορά που συνάντησε το hagelslag. Ο πρώτος της εργοδότης στην Ολλανδία μοιραζόταν την καφετέρια με διάφορες εταιρείες τεχνολογίας, οικονομικών και νομικών υπηρεσιών.
«Κάθε μεσημεριανή ώρα, έβλεπα αυτά τα τραπέζια με άνδρες με κοστούμια που έτρωγαν κάτι που θα μπορούσα να περιγράψω μόνο ως το γεύμα ενός τετράχρονου παιδιού», θυμάται η συγγραφέας του βιβλίου Stuff Dutch People Eat και συν-διοργανώτρια του podcast Stuff Dutch People Like.
«Ήταν όλοι με κουτιά γάλα και έτρωγαν το ψωμί τους με hagelslag. Για μένα, ήταν ένα τόσο παράξενο θέαμα».
«Το hagelslag μας λέει πολλά για τους Ολλανδούς», προσθέτει η Geske. «Οι Ολλανδοί δεν είναι καθόλου επιτηδευμένοι. Δεν τους νοιάζει συχνά τι σκέφτονται οι άνθρωποι γι’ αυτούς… Δεν το αναλύουν υπερβολικά αυτό, σκεπτόμενοι: Είναι αυτό υγιές; Είναι αυτό για τα παιδιά; Απλώς επιδίδονται σε μια σχετικά απλή απόλαυση».
Το Hagelslag κατέχει μια ξεχωριστή θέση σε μια κουζίνα, η οποία είναι σε γενικές γραμμές, «αρκετά πρακτική, αρκετά βασική», προσθέτει. «Το Hagelslag είναι το μοναδικό είδος αστραφτερού, λαμπερού, ενδιαφέροντος, αστείου, κάπως ιδιόρρυθμο πράγμα για ένα ολλανδικό γεύμα».
Αλλά η παράδοση της κατανάλωσης αυτού του παράλογου μικρού γεύματος δεν έχει να κάνει μόνο με τη γεύση, σημειώνει. «Νομίζω, προσωπικά, ότι είναι επίσης αυτό το αίσθημα νοσταλγίας που έχουν οι Ολλανδοί γύρω από το σάντουιτς hagelslag.
Είναι σαν εκείνο το πράγμα με το οποίο μεγάλωσες ως παιδί και το οποίο εξακολουθείς να «επιτρέπεται» να κάνεις ως ενήλικας». Λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε ζάχαρη, τα δικά της παιδιά επιτρέπεται να το καταναλώνουν μόνο τα Σαββατοκύριακα.
Είναι πολύ συγκεκριμένο το πώς πρέπει να φτιάχνεται, λέει η Geske: «Χρειάζεσαι περισσότερο βούτυρο και πρέπει να βάλεις πολύ περισσότερο hagelslag και πρέπει να είναι ομοιόμορφα κατανεμημένο μέχρι τις άκρες…».
Ο Leenders παραδέχεται ότι οι Ολλανδοί τρώνε «ουσιαστικά μια θρυμματισμένη σοκολάτα στο σάντουιτς τους», κάτι που, όπως λέει, «δεν έχει νόημα αν το δεις από διατροφική άποψη». Αλλά αυτό δεν τον έχει αποθαρρύνει ποτέ.
«Μεγάλωσα στην Ολλανδία, οπότε τρώω συχνά hagelslag», λέει. «Δεν νομίζω ότι θα συναντήσετε κανένα ολλανδικό νοικοκυριό χωρίς τουλάχιστον ένα πακέτο hagelslag στα ντουλάπια της κουζίνας του».
Όσον αφορά τον Leenders, δεν υπάρχει τίποτα παιδαριώδες στο hagelslag. «Είναι για όλες τις ηλικίες», επιμένει. «Ξέρω ανθρώπους άνω των 60 ετών που εξακολουθούν να ξεκινούν τη μέρα τους με ένα σάντουιτς πασπαλισμένο με hagelslag».
«Δυσκολεύομαι να καταλάβω γιατί νομίζουν ότι είναι για παιδιά», συμφωνεί η Νίκλιν. «Ο πατέρας μου είχε πάντα hagelslag στο ψωμί του. Και δεν μπορεί να σκεφτεί γιατί κάποιος να πιστεύει ότι ένα σάντουιτς με hagelslag δεν έχει νόημα: Αν αυτό πιστεύουν, τότε προφανώς δεν είναι Ολλανδοί».
Πηγή: BBC
