Περιεχόμενα
«Στο εκλογικό αποτέλεσμα μετράει κατά 80% το εκλογικό σύστημα και κατά 20% η ψήφος του λαού. Όταν το αντιληφθούν αυτό οι ψηφοφόροι, θα καταργηθούν οι εκλογές»! Τη φράση αυτή την είπε ο Γουόρεν Μιτόφσκι, διάσημος Αμερικανός εκλογολόγος, ο οποίος θεωρείται και ο παγκόσμιος πατέρας των exit polls. Έχοντας αναλύσει δεκάδες εκλογικά συστήματα που εφαρμόστηκαν και συνεχίζουν να εφαρμόζονται, το συμπέρασμά του δεν απέχει και πολύ από την αλήθεια.
Τα «μαγειρέματα» των εκλογικών νόμων, ώστε να ευνοήσουν συγκεκριμένα κόμματα και να αποδυναμώσουν άλλα, είναι σύνηθες φαινόμενο στην Ελλάδα. Από τις πρώτες εκλογές της Μεταπολίτευσης μέχρι κι αυτές που έγιναν το 2019 έχουν εφαρμοστεί δέκα διαφορετικοί εκλογικοί νόμοι για να αποτυπώσουν την θέληση των ψηφοφόρων.
Τι θα γινόταν, όμως, αν οι εκλογές στην Ελλάδα γίνονταν με το εκλογικό σύστημα που εφαρμόζει χρόνια τώρα η γειτονική Τουρκία; Να, μια ιντριγκαδόρικη ερώτηση. Το σύστημα κατανομής εδρών D’Hondt, με το οποίο γίνονται παραδοσιακά οι τουρκικές εκλογές, δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ στην Ελλάδα. Ποιες διαφοροποιήσεις θα έφερνε στο ελληνικό πολιτικό σκηνικό;
Tο σύστημα D’Hondt με τις διαδοχικές διαιρέσεις
Αξίζει τον κόπο να ξεκαθαριστεί ότι το σύστημα D’Hondt δεν είναι καθόλου τουρκική πατέντα. Με αυτό το σύστημα κατανέμονται οι βουλευτικές έδρες στις εκλογές πάνω από 40 διαφορετικών κρατών, ανάμεσά τους Ισπανία, Πορτογαλία, Φινλανδία, Κροατία, Αυστρία, Βέλγιο, Ισραήλ, Αργεντινή, Βραζιλία, Ρουμανία, Σερβία, Ουρουγουάη και Βενεζουέλα.
Για να απαντηθεί η ερώτηση, έγινε κάτι απλό: Προσομείωση του τουρκικού εκλογικού συστήματος με βάση τα αποτελέσματα των τελευταίων ελληνικών εκλογών του 2019. Το σύστημα, λοιπόν, αναλύεται στην πράξη και όχι μόνο στη θεωρία.
Το σύστημα D’Hondt «εφευρέθηκε» το 1878 από τον Βέλγο μαθηματικό Victor D’Hondt και κατά βάση είναι πολύ απλό.
Ο τύπος κατανομής των εδρών είναι quot=V/(s+1). To quot είναι το πηλίκο της πράξης, το V ο συνολικός αριθμός των ψήφων που πήρε ένα κόμμα σε μια συγκεκριμένη περιφέρεια και το s ο αριθμός των βουλευτικών εδρών της συγκεκριμένης περιφέρειας.
Τι σημαίνει ο τύπος με απλά λόγια; Ότι το άθροισμα των ψήφων κάθε κόμματος σε μια συγκεκριμένη περιφέρεια διαιρείται με αυξανόμενους αριθμούς ( δια 1, δια 2, δια 3 κοκ) και οι έδρες κατανέμονται βάσει των πηλίκων που προκύπτουν. Εννοείται ότι οι πρώτες διαιρέσεις γίνονται με τον αριθμό 1, άρα το πηλίκο είναι οι συνολικές ψήφοι του κόμματος. Εννοείται, επόσης, ότι οι έδρες καταλήγουν στα κόμματα που εμφανίζουν τα μεγαλύτερα πηλίκα.
Παίρνει έδρα για 5 ψήφους
Ένα παράδειγμα, για να γίνει πιο κατανοητό: Έστω ότι θέλουμε να κατανείμουμε τις 7 έδρες της εκλογικής περιφέρειας Αιτωλοακαρνανίας στις εκλογές του 2019.
Τα κόμματα πήραν τις εξής ψήφους και σύμφωνα με το δικό μας εκλογικό σύστημα κατέλαβαν έδρα ήταν τα εξής: ΝΔ 55.440 (3), ΣΥΡΙΖΑ 45.889 (2), ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ 13.865 (1), ΚΚΕ 6.669 (1).
Με το σύστημα D’Hondt, η πρώτη έδρα θα κατέληγε στη ΝΔ (55.440/1) και η δεύτερη στον ΣΥΡΙΖΑ (45.889/1). Η τρίτη στη ΝΔ (55.440/2=27.720), η τέταρτη στον ΣΥΡΙΖΑ (45.889/2=22.944,5), η πέμπτη στη ΝΔ (55.440/3=18.480), η έκτη στον ΣΥΡΙΖΑ (45.889/3=15.296) και η έβδομη στο ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ (13.865/1). Κι αυτό, διότι η το πηλίκο της διαίρεσης των συνολικών ψήφων της ΝΔ με το 4 είναι 55.440/4=13.860. Το ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ, δηλαδή, θα εξασφάλιζε την τελευταία έδρα με διαφορά μόλις 5 ψήφων!
Άρα, η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ θα έπαιρναν από τρεις έδρες και το ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ μία. Το ΚΚΕ δεν θε εξέλεγε βουλευτή.
Αν αυτή η αντιστοιχία γίνει σε όλες τις περιφέρειες, τα αποτελέσματα των εκλογών του 2019 θα ήταν ως εξής: ΝΔ 163 έδρες, ΣΥΡΙΖΑ 116, ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ 11, ΚΚΕ 7, Ελληνική Λύση 1, ΜΕΡΑ25 1.
Η «κανονική» κατανομή των εδρών στις εκλογές του 2019 ήταν: ΝΔ 158 έδρες, ΣΥΡΙΖΑ 86, ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ 22, ΚΚΕ 15, Ελληνική Λύση 10, ΜΕΡΑ25 9.
Η διαφορά των συστημάτων είναι ολοφάνερη. Το σύστημα της Τουρκίας θα έδινε λίγες περισσότερες έδρες στη ΝΔ (163 έναντι 158) ακόμα και με το ολότελα στρεβλωτικό δικό μας σύστημα των +50 εδρών μπόνους στο πρώτο κόμμα! Ο μεγάλος κερδισμένος, όμως, είναι το δεύτερο κόμμα (ΣΥΡΙΖΑ στη συγκεκριμένη εκλογική αναμέτρηση), ο οποίος θα είχε ούτε έναν, ούτε δύο, αλλά 30 (!) επιπλέον βουλευτές.
Λεηλασία των μικρότερων κομμάτων, ευνοείται ο δεύτερος
Με το συγκεκριμένο σύστημα είναι πολύ δύσκολο να εκπροσωπηθούν μικρότερα κόμματα στο κοινοβούλιο. Το καταφέρνουν μόνο σε εκλογικές περιφέρειες όπου παρουσιάζουν σημαντικές δυνάμεις. Έτσι, λοιπόν, αν εφαρμοζόταν το σύστημα της Τουρκίας το ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ θα έχανε τους μισούς βουλευτές του (11 από 22), το ΚΚΕ πάνω από τους μισούς (7 από 15) και τα δύο μικρότερα κόμματα Ελληνική Λύση και ΜΕΡΑ25 θα είχαν τυπική παρουσία μόλις ενός βουλευτή (από 10 και 9 έδρες που εξασφάλισαν με το ελληνικό σύστημα). Η μοναδική, μάλιστα, έδρα της Ελληνικής Λύσης θα «έβγαινε» στην Α’ Θεσσαλονίκης και αυτή του ΜΕΡΑ25 στη Β3 Νότιου Τομέα Αθηνών.
Εννοείται ότι το σύστημα αυτό ευνοεί τα λεγόμενα μεγάλα κόμματα, που καταγράφουν σημαντικές δυνάμεις σε όλη την επικράτεια και βρίσκονται στις δύο πρώτες θέσεις στις περισσότερες εκλογικές περιφέρειες. Μπορεί να ευνοηθούν, επίσης, και «περιφερειακά» κόμματα, τα οποία μπορούν να εξασφαλίσουν έδρες σε συγκεκριμένες περιφέρειες που έχουν δυνάμεις, δυσανάλογες με το γενικό τους ποσοστό. Αντίθετα, τα κόμματα που έχουν διάσπαρτες δυνάμεις σε όλες τις περιφέρειες, ακόμα και αν ξεπερνούν το ελληνικό όριο του 3%, μπορεί να μην αντιπροσωπευθούν με κανέναν βουλευτή, ακόμα και στις μεγάλες περιφέρειες που εκλέγουν πολλούς βουλευτές.
