Ποια σχέση έχουν οι ελληνικές εκλογές της απλής αναλογικής που έχουμε μπροστά μας με τους «Κυνηγούς της Χαμένης Κιβωτού»; Η επική ταινία του Σπίλμπεργκ, τουλάχιστον μια λεπτομέρεια στο σενάριό της, ταιριάζει γάντι στους υπολογισμούς για τα ποσοστά και τα κουκιά, τις έδρες που αναλογούν σε κάθε κόμμα και τους συσχετισμούς που θα προκύψουν στο νέο Κοινοβούλιο.
Μην πάει ο νους σας σε επικές μονομαχίες, Ναζί στρατιωτικούς και Κιβωτούς της Διαθήκης. Θυμηθείτε μόνο το μενταγιόν που φορούσε στο λαιμό της η Κάρεν Άλεν, που πάνω του είχε τις οδηγίες για το πού βρίσκεται θαμμένη η Κιβωτός. Στη μία πλευρά, μαζί με τις κατάρες για όποιον προσπαθήσει να ξεθάψει την Κιβωτό, όριζε ότι για να βρεις που είναι το ακριβές σημείο έπρεπε να στερεώσεις το μενταγιόν πάνω σ’ ένα ξύλινο κοντάρι που είχε ύψος «7 καντάμ». Ναι, αλλά από την άλλη πλευρά το μενταγιόν έγραφε «αφαίρεσε 1 καντάμ προς τιμή του Θεού των Εβραίων».
Θυμάστε το σενάριο, ε; Που οι Ναζί δεν πήραν μεν το μενταγιόν στον καυγά που έγινε στο Νεπάλ και ο Ρόναλντ Λέισι, που υποδυόταν τον Γερμανό αξιωματικό, όρμησε να το πιάσει ενώ αυτό βρισκόταν μέσα στη φωτιά. Το άρπαξε, έκαψε το χέρι του, κι από το αποτύπωμα αυτό είχαν τις πληροφορίες που έγραψε μόνο η μία πλευρά του μενταγιόν.
Κι αυτό ήταν το λάθος τους. Το κοντάρι που έφτιαξαν για να υπολογίσουν το σημείο είχε διαφορετικό ύψος απ’ αυτό που έπρεπε. Διότι δεν έκαναν το σωστό υπολογισμό. Ο Ιντιάνα Τζόουνς, που είχε το μενταγιόν, έκανε την αφαίρεση και βρήκε το σωστό σημείο.
Σα να μην υπάρχουν οι ψήφοι
Έτσι και με τις ελληνικές εκλογές. Όλοι βλέπουν τα γκάλοπ, υπολογίζουν την περίφημη «αναγωγή επί των εγκύρων», φτιάχνουν και γραφήματα κιόλας με τις έδρες και ξεχνούν να υπολογίσουν ΤΟΝ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ αριθμό που θα τους δώσει τη σωστή απάντηση. Τον αριθμό που βρίσκεται στην άλλη μεριά του μενταγιόν: Το συνολικό ποσοστό των κομμάτων που δεν θα ξεπεράσουν το 3% και, για το σύστημα κατανομής των εδρών, είναι σα να μην υπάρχουν.
Είναι απαραίτητο να ξεκαθαριστεί απολύτως το πράγμα. Στις εκλογές αυτές πράγματι οι έδρες θα κατανεμηθούν αναλογικά, αλλά ΜΟΝΟ μεταξύ των κομμάτων που θα ξεπεράσουν το 3% και θα μπουν στη Βουλή. Όλες οι άλλες ψήφοι θα πεταχτούν στα σκουπίδια.
Ένα παράδειγμα, για να γίνει πιο κατανοητό: Ας υποθέσουμε ότι στις εκλογές θα έχουμε 5.500.000 έγκυρα ψηφοδέλτια για όλα τα κόμματα (μπορεί να δούμε και 20-25 διαφορετικά). Για να υπολογίσουμε σωστά τις έδρες πρέπει ΠΡΩΤΑ να αφαιρέσουμε όλες τις ψήφους των κομμάτων που συγκεντρώνουν κάτω από 3% και μετά να διαιρέσουμε τις ψήφους κάθε κόμματος με το καινούργιο σύνολο που θα προκύψει.
Τι εννοούμε; Ας υποθέσουμε πάλι ότι 350.000 ψηφοφόροι θα επιλέξουν κόμματα που δεν θα ξεπεράσουν το 3%. Απόλυτα λογικός αριθμός, ειδικά αν δεν επιτραπεί στο Εθνικό Κόμμα-Έλληνες να συμμετάσχει στις εκλογές. Δηλαδή ένα 6,3% των ψηφοφόρων θα επιλέξουν αυτό που λέμε «άλλο κόμμα». Η διαίρεση, λοιπόν, για να βγουν οι έδρες δεν θα γίνει με τα 5.500.000 των συνολικών έγκυρων ψηφοδελτίων, αλλά με τα 5.150.000 που συγκέντρωσαν όλα τα κόμματα, τα οποία ξεπέρασαν το 3%: ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ, Ελληνική Λύση, ΜΕΡΑ25.
Μοιράζονται τις έδρες που περισσεύουν
Σας φαίνεται μικρή η διαφορά; Ας το εξετάσουμε περισσότερο αριθμητικά.
Η Νέα Δημοκρατία θέλει, λέει, ποσοστό γύρω στο 33%. Ας υποθέσουμε ότι θα το πάρει. Το 33% στα 5.500.000 έγκυρα ψηφοδέλτια είναι 1.815.000 ψήφοι. Αυτό το ποσοστό θα φαίνεται στις κάρτες των εκλογών. Μόνο που στην κατανομή των εδρών αυτές οι ψήφοι δεν θα αντιστοιχούν στο 33% των εδρών, αλλά στο 35,2%. Δηλαδή η ΝΔ δεν παίρνει 99 έδρες, όπως «λέει» το ποσοστό της, αλλά 106.
Ας υπολογίσουμε και το ΠΑΣΟΚ, το οποίο θέλει διψήφιο ποσοστό. Ας υποθέσουμε ότι παίρνει 11%. Αυτό αντιστοιχεί σε 605.000 ψήφους επί των 5,5 εκατομμυρίων εγκύρων. Αυτές οι ψήφοι «μεταφράζονται» σε 11,8% αν διαιρεθούν με τα 5,15 εκατομμύρια ψήφους που μετράνε στην κατανομή. Δηλαδή το ΠΑΣΟΚ αντί για 33 έδρες που αναλογούν στο κανονικό του ποσοστό θα πάρει τελικά 36 έδρες.
Τι προκύπτει απ’ αυτό; Ότι όσο πιο μεγάλο είναι το ποσοστό των κομμάτων που θα μείνουν εκτός Βουλής, τόσο περισσότερες έδρες θα πάρουν (αναλογικά, πάντα) τα κόμματα που θα ξεπεράσουν το 3% σε σχέση με το ποσοστό που θα καταγράψουν. Θα μοιραστούν, δηλαδή, τις έδρες που, σε συνθήκες απόλυτης απλής αναλογικής χωρίς το όριο του 3%, θα κατέληγαν στα άλλα κόμματα.
Ο ίδιος υπολογισμός, βέβαια, θα γίνει και στην δεύτερη κάλπη, αν τελικά αυτή προκύψει. Το κυμαινόμενο μπόνους της μίας έδρας ανά 2,5 ποσοστιαίες μονάδες στο πρώτο κόμμα θα υπολογιστεί με βάση το σύνολο των ψήφων των κομμάτων που συμμετέχουν στην κατανομή, όχι όλων των έγκυρων ψηφοδελτίων.
Όλα αυτά αξίζει να σημειωθούν επειδή γίνεται πολύς λόγος για ποσοστά, αυτοδυναμίες και συνεργασίες. Μην υπολογίζετε τα ποσοστά που βλέπετε στα γκάλοπ. Ή, αν θέλετε σώνει και καλά να τα υπολογίσετε, υπολογίστε χοντρικά και 6-7 έδρες παραπάνω για το πρώτο κόμμα. Σε περιπτώσεις που, όπως δείχνουν τα γκάλοπ, τα πράγματα είναι πολύ οριακά, οι λογαριασμοί πρέπει να είναι ακριβείς.
