Στον Κόλπο του Σάρου, στον Μέλανα Κόλπο των Αρχαίων Ελλήνων, που βρίσκεται 30 ναυτικά μίλια νοτιοανατολικά της Αλεξανδρούπολης, ξεκινά αυτές τις ημέρες τη λειτουργία του ο τρίτος πλωτός τερματικός σταθμός φυσικού αερίου (FSRU) της τουρκικής BOTAS. Όπως ανακοίνωσε η διοίκηση της τελευταίας, με το νέο FSRU θα ενισχυθούν οι εξαγωγές φυσικού αερίου προς τη Βουλγαρία, με την οποία πριν από λίγες εβδομάδες υπεγράφη σύμβαση προμήθειας διάρκειας 13 ετών για ετήσιες ποσότητες 1,5 δισ. κυβικών μέτρων (bcm).
Η Τουρκία θα λειτουργήσει στην Ανατολική Θράκη το νέο FSRU αρκετούς μήνες νωρίτερα από τον αντίστοιχο τερματικό που κατασκευάζει η Gastrade στην Αλεξανδρούπολη. Η συμφωνία Άγκυρας – Σόφιας προκαλεί ήδη συζητήσεις, καθώς ορισμένοι αναλυτές θεωρούν πως μπορεί να αποτελέσει κερκόπορτα για πωλήσεις ρωσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Δείχνει επίσης πως το παιχνίδι των αγωγών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι περισσότερο σύνθετο και πως η Άγκυρα θέλει να ενισχύσει την παρουσία της ως πύλη εισόδου του φυσικού αερίου προς την ΕΕ, ρόλος που θέλει να διαδραματίσει και η Ελλάδα.
Η Μόσχα δεν έχει κρύψει τις προθέσεις της για τη δημιουργία ενός νέου κόμβου φυσικού αερίου στη γειτονική χώρα. Στόχος της, όπως επισημαίνεται και σε πρόσφατη ανάλυση που φιλοξενήθηκε στον δικτυακό τόπο του αμερικανικού Center for European Policy Analysis (CEPA), είναι να μεταφέρει φυσικό αέριο, είτε μέσω αγωγών, είτε σε υγροποιημένη μορφή (LNG) στην τουρκική BOTAS, η οποία με τη σειρά της θα το μεταπωλεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μέσω της πρόσφατης συμφωνίας με τη Βουλγαρία, η Τουρκία βάζει πόδι στο ευρωπαϊκό σύστημα για τη μεταφορά φυσικού αερίου με αξιοποίηση του Transbalkan Pipeline. Ο τελευταίος, με αντιστροφή της ροής (ώστε να κινείται το αέριο από τον νότο προς τον βορρά) δίνει τη δυνατότητα μεταφοράς αερίου από το τουρκικό FSRU προς την Ευρώπη.
Οι δυνατότητες πρόσβασης της Ρωσίας στην ΕΕ από την πίσω πόρτα μέσω των τουρκικών τερματικών, με βάση τη συμφωνία με τη Βουλγαρία, είναι ένα από τα θέματα που θίγουν οι αναλυτές και στελέχη της αγοράς ενέργειας. Προ ημερών ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Εμπόρων Ενέργειας (European Federation of Energy Traders – EFET) είχε ζητήσει την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σε σχετική επιστολή υποστηρίζει πως το σύστημα μεταφοράς φυσικού αερίου της Τουρκίας δεν λειτουργεί με βάση τους κοινοτικούς κανονισμούς και συνεπώς διαθέτει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα έναντι άλλων υποδομών. Ταυτόχρονα, εγείρει και ζητήματα διαφάνειας και ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ.
Στην ουσία, υποστηρίζουν πως η βουλγαρική Bulgargaz εξασφάλισε προνομιακή πρόσβαση στο τουρκικό FSRU, ενώ δεν είχαν την ίδια δυνατότητα άλλες ευρωπαϊκές εταιρείες, κάτι που παραβιάζει τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ. Οι αναλυτές του CEPA προσθέτουν πως η ΒΟΤΑS προμηθεύεται φυσικό αέριο από πλήθος παραγωγών, μεταξύ των οποίων η Ρωσία και το Ιράν, δύο χώρες που βρίσκονται σε καθεστώς κυρώσεων από τη Δύση. Συνεπώς, προσθέτουν, όσοι αγοράζουν φυσικό αέριο από την BOTAS, χωρίς η τελευταία να παρέχει λεπτομερή στοιχεία για την προέλευσή του, κινδυνεύουν να βρεθούν αντιμέτωποι με τις ποινές που έχουν όσοι παραβιάζουν αυτές τις κυρώσεις. Οι πλέον επιθετικοί, όπως η dr Aura Sabadus, δημοσιογράφος και αναλύτρια στο Independent Commodity Intelligence Services (ICIS) του Λονδίνου, υποστηρίζουν πως «μέχρι σήμερα ούτε η Βουλγαρία, ούτε η Τουρκία έχουν δείξει διάθεση για δημοσιοποίηση σαφών στοιχείων σε σχέση με αναμενόμενες εισαγωγές φυσικού αερίου στην ΕΕ, ενισχύοντας τους φόβους για πιθανές πρακτικές διαφθοράς».
Αντίστοιχα ερωτήματα θέτουν οι ίδιοι αναλυτές και για τη Ρουμανία, για την οποία επισημαίνεται πως το δεκάμηνο του 2022 αύξησε στο 31% της συνολικής κατανάλωσης τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία, από 28% το 2021. Την ίδια περίοδο, οι περισσότερες χώρες της ΕΕ είχαν μειώσει σημαντικά την εξάρτηση από τη Μόσχα. Η Sabadus επικαλείται και πρόσφατο ντοκιμαντέρ του γαλλογερμανικού δικτύου Arte, στο οποίο αναφερόταν η αδυναμία της Ρουμανίας να αξιοποιήσει τα δικά της κοιτάσματα φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα.
Πάντως, προ μηνός έγινε γνωστό πως η Ρουμανία θα λάβει φέτος περίπου 1 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν, μέσω του αγωγού ΤΑΡ και του ελληνοβουλγαρικού αγωγού IGB. Όσο για την ενίσχυση της τοπικής παραγωγής φυσικού αερίου, η ρουμανική κυβέρνηση επισημαίνει πως είναι θέμα μηνών η τελική επενδυτική απόφαση για το κοίτασμα Neptun Deep, μέσω του οποίου θα καταστεί καθαρός εξαγωγέας στην ΕΕ.
Οι ανησυχίες των αναλυτών συνδέονται και με τις προβλέψεις πως η Ευρωπαϊκή Ένωση, που τον φετινό χειμώνα στάθηκε τυχερή λόγω του ήπιου καιρού, θα περάσει δύσκολο 2023, καθώς θα χρειαστεί να αναπληρώσει τις ποσότητες φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Η Ελλάδα, μέσω του FSRU της Αλεξανδρούπολης και άλλων πλωτών τερματικών που προωθούνται σε Αγ. Θεοδώρους Κορινθίας, Θεσσαλονίκη και Βόλο, επιδιώκει να παίξει κυρίαρχο ρόλο στην τροφοδοσία της Νότιας και Κεντρικής Ευρώπης σε LNG. Μετά τον IGB, ήδη σχεδιάζεται ο αγωγός προς τη Βόρεια Μακεδονία, ενώ προωθείται ο διπλασιασμός χωρητικότητας του ΤΑΡ που μεταφέρει αζέρικο αέριο. Ωστόσο, όπως φαίνεται, ούτε η Μόσχα, ούτε η Τουρκία κάθονται με σταυρωμένα χέρια.
