Περιεχόμενα
Ποιον θεωρείτε καταλληλότερο για πρωθυπουργό; Διαχρονική ερώτηση δημοφιλίας, παρούσα σε όλα τα γκάλοπ κάθε εταιρείας που σέβεται τον εαυτό της. Κλασικές οι απαντήσεις. Ο τάδε, ο δείνα, ο παραδίπλα και ο «κανένας». Ο οποίος κανένας συχνά συγκεντρώνει θηριώδη ποσοστά. Κάποιες φορές αναδεικνύεται και πρώτος.
Το πολιτικό σύστημα, βέβαια, έχει φτιαχτεί για να επιλέγεται κάποιος, όχι ο κανένας. Ή μήπως όχι; Και στην πολιτική, την Ιστορία την φτιάχνουν και την ορίζουν οι παρόντες. Και η επιλογή του «κανένα», η οποία στην Ελλάδα εκφράζεται με το λευκό ψηφοδέλτιο, είναι περισσότερο ιδεολογική, παρά ουσιαστική. Τα λευκά ψηφοδέλτια απλά αφαιρούνται από τα έγκυρα και η διαδικασία συνεχίζεται, για να βγουν τα κουκιά.
Υπάρχουν, όμως, και συγκεκριμένα μέρη του κόσμου, όπου σύμφωνα με το νόμο ο «κανένας» είναι μια επιλογή ουσιαστική. Λίγα μεν, αλλά ικανά για να ξεκινήσουν μια συζήτηση: Μπορεί ο «κανένας» να αποτελέσει και ουσιαστική διάσταση σ’ ένα εκλογικό σύστημα;
Έρημος, καζίνο και “None Of The Above”
Η πολιτεία της Νεβάδα είναι διάσημη για δύο πράγματα: Για την έρημό της, που έχει φιλοξενήσει ουκ ολίγες πυρηνικές δοκιμές, και για τα καζίνο της. Μπορεί να υπερηφανεύεται, όμως, και για κάτι άλλο μοναδικό στον κόσμο: Είναι το πρώτο μέρος του κόσμου που έδωσε το δικαίωμα στους πολίτες του να τους «μαυρίσουν» όλους ανεξαιρέτως και να μετρήσει η γνώμη τους.
Η επιλογή «None of These Candidates» (Κανένας από Αυτούς τους Υποψήφιους) εμφανίστηκε στα ψηφοδέλτια της Νεβάδα πρώτη φορά στις προεδρικές εκλογές του 1976. Εκεί το ψηφοδέλτιο είναι ενιαίο, περιέχει όλα τα ονόματα των υποψηφίων και απλά ο ψηφοφόρος σημειώνει ένα «Χ» στο τετραγωνάκι δίπλα από το όνομα που προτιμά. Η συγκεκριμένη επιλογή λογίζεται ως απόλυτα νόμιμη και έγκυρη στην καταμέτρηση και είναι παρούσα σε όλα τα αποτελέσματα έκτοτε. Δεν είναι, δηλαδή, σαν το δικό μας λευκό ψηφοδέλτιο, που απλά πετάγεται στα σκουπίδια όπως το άκυρο.
Η πολιτεία της Νεβάδα έχει επεκτείνει αυτή την επιλογή σε όλες τις εσωτερικές της ψηφοφορίες, που αφορούν υποψηφίους γερουσιαστές, εκπροσώπους στη Βουλή των Αντιπροσώπων, κυβερνήτες, ανώτατους δικαστές, μέχρι και συμβούλους κομητειών.
Θεωρητικά, το “NOTA”, όπως έχουν συνηθίσει να το αποκαλούν οι Αμερικανοί με τα αρχικά των λέξεων «None Of The Above» (κανείς από τους παραπάνω, αφού στο ψηφοδέλτιο αυτή η επιλογή είναι πάντα η τελευταία στη σειρά) όταν βρίσκεται σε μικρά ποσοστά παίζει το ρόλο της ψήφου διαμαρτυρίας. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, επηρέασε και το τελικό αποτέλεσμα.
Η πιο σοβαρή ήταν στις εκλογές για γερουσιαστή του 1998, όταν ο Δημοκρατικός Χάρι Ριντ επικράτησε του Ρεπουμπλικάνου Τζον Ενσάιν με 428 ψήφους διαφορά, ενώ το «NOTA» πήρε συνολικά 8.125 ψήφους. Αν όλοι αυτοί που ψήφισαν εναντίον και των δύο απείχαν, το αποτέλεσμα δεν θα άλλαζε. Αλλά υπήρξε μεγάλη κουβέντα, επειδή μετά από εκτεταμένη έρευνα τοπικών εφημερίδων αποδείχτηκε ότι οι περισσότεροι απ’ αυτούς που ψήφισαν “NOTA” δεν είχαν αυτή την επιλογή θα «αναγκάζονταν» να ψηφίσουν Ενσάιν.
Συνεχείς εκλογές και απουσία εκλεκτόρων
Τι γίνεται, όμως, όταν το «ΝΟΤΑ» γίνει πλειοψηφία; Κάτι τέτοιο έχει συμβεί μόνο δύο φορές και σε προκριματικές εκλογές των κομμάτων για την ανάδειξη υποψηφίων κυβερνητών ή γερουσιαστών. Σε επίσημη εκλογή, το μεγαλύτερο ποσοστό που έχει πάρει το «ΝΟΤΑ» είναι 4,70% στις εκλογές για κυβερνήτη το 2002.
Ο νόμος, πάντως, είναι σαφής: Σε περίπτωση που επικρατήσει το “NOTA” σε οποιαδήποτε τοπική εκλογική αναμέτρηση (γερουσιαστή, βουλευτή, ανώτατου δικαστή κτλ.) προκηρύσσονται αμέσως επαναληπτικές εκλογές. Κι αυτό θα συνεχίζεται μέχρι κάποιος από τους υποψήφιους να ξεπεράσει τον «κανένα». Στις δε προεδρικές εκλογές, όπου η Νεβάδα είναι απλά ένα κομμάτι των ΗΠΑ, ο νόμος αναφέρει ότι αν είναι πλειοψηφία το “NOTA”, τότε η πολιτεία δεν θα στείλει καθόλου εκλέκτορες στη συνεδρίαση για την ανάδειξη του προέδρου της χώρας.
Άδειες θέσεις στην Καταλωνία
Η επιλογή «Κανείς από τους Παραπάνω» εμφανίζεται σε περίπου 25 διαφορετικές χώρες του κόσμου, από την Ινδία ως την Αργεντινή, αλλά στις περισσότερες παίζει το ρόλο του λευκού ψηφοδελτίου που έχουμε κι εμείς στην Ελλάδα: Οι ψήφοι καταγράφονται μεν, αλλά δεν υπολογίζονται στην τελική καταμέτρηση.
Το κράτος όπου υπάρχει η μεγαλύτερη κινητικότητα για μεγαλύτερη θεσμική κατοχύρωση της ψήφου «εναντίον όλων» είναι η Ισπανία. Εκεί λειτουργεί κι ένα μικρό κόμμα, το Ciudadanos En Blanco (Πολίτες για τη Λευκή Ψήφο), που έχει δεσμευτεί να προωθήσει το ζήτημα των “escaños en blanco”, δηλαδή των κενών θέσεων.
Τι είναι αυτό; Το βήμα παραπάνω που θέλουν να εφαρμοστεί σε όλα τα κοινοβούλια. Δηλαδή να προσμετρώνται κανονικά στο τελικό αποτέλεσμα όλες οι λευκές ψήφοι, να θεωρούνται έγκυρες και να παίρνουν μέρος στην κατανομή των εδρών. Απλά όσες έδρες αναλογούν σ’ αυτή την επιλογή θα μένουν κενές.
Αυτό εφαρμόζεται ήδη στις τοπικές εκλογές στην Καταλωνία. Σε δύο, μάλιστα, περιπτώσεις μικρών πόλεων, της Χιρονέλα και της Φοϊσά, οι λευκές ψήφοι ήταν τόσες πολλές που στη Χιρονέλα μείωσαν το δημοτικό συμβούλιο κατά ένα μέλος και στη Φοϊσά κατά δύο! Στις δε τοπικές εκλογές της Βαρκελώνης η επιλογή των λευκών ψήφων πήρε 1,71% στις τελευταίες εκλογές, λίγο λιγότερες απ’ όσες χρειάζονταν για να «κερδίσει» μια κενή θέση.
Μπορεί μια τέτοια επιλογή να φαίνεται παράξενη, ωστόσο όπου έχει εφαρμοστεί έχει αυξήσει την συμμετοχή των πολιτών στις εκλογές, αλλά και το ενδιαφέρον τους για την πολιτική. Στην Ινδία π.χ. από το 2009 που μπήκε αυτή η επιλογή στα ψηφοδέλτια (έστω κι αν στο τέλος δεν καταμετράται στα έγκυρα) η συμμετοχή των πολιτών στις εκλογικές διαδικασίες αυξήθηκε κατά μέσο όρο περίπου 7%. Το λευκό σπάνια παίρνει πάνω από 1% των συνολικών ψήφων εκεί.
