Περιεχόμενα
Οι ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο του παχέος εντέρου τέταρτου σταδίου αντιμετωπίζουν άγχος, ωστόσο τα πρώτα χρόνια μετά τη διάγνωσή του, το 2016, ο Τόμας Χαρτλ, 56 ετών, από το Σασκατούν του Καναδά θεωρούσε ότι τα καταφέρνει αρκετά καλά. Εν μέρει, αυτό συνέβη επειδή οι εξετάσεις έδειχναν ότι ο καρκίνος δεν εξελισσόταν γρήγορα.
Ωστόσο το 2019 μια κολονοσκόπηση εντόπισε όγκους στο παχύ έντερο που είχαν ξεφύγει από τους τομογράφους. Μια χειρουργική επέμβαση έφερε στο φως δεκάδες ακόμα. Η σχετική του ηρεμία εξανεμίστηκε.
«Ανακαλύπτοντας ότι το καλύτερο διαγνωστικό εργαλείο ήταν να μην μπορώ να ολοκληρώσω τη δουλειά (στην τουαλέτα), ήταν ανησυχητικό για μένα», εκμυστηρεύεται ο Χαρτλ. Ένιωσε τον θάνατο να τον περικλείει. Τον Νοέμβριο του 2019 πέθανε ξαφνικά η πεθερά του. Ο πεθερός του, που είχε επίσης καρκίνο, πέθανε τον επόμενο μήνα. Την επόμενη άνοιξη ακολούθησε ο πατέρας του και μετά η ανιψιά του, από καρκίνο των επινεφριδίων.
«Ήταν αυτό το επικείμενο συναίσθημα «Ποιος είναι ο επόμενος;»», λέει.
Για μέρες ολόκληρες, ο Χαρτλ καθόταν μόνος, συντετριμμένος, σε ένα σκοτεινό δωμάτιο. Άλλες φορές, το άγχος του τον κυρίευε τόσο που χρειαζόταν κάποιον δίπλα του κάθε στιγμή. «Ίσως ένα από τα έντερά μου να έσπαγε και έπρεπε να έχω κάποιον κοντά μου σε περίπτωση που συμβεί», λέει. «Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, δεν ήμουν παρών γι’ αυτό που συνέβαινε στη ζωή μου».
Στη συνέχεια, έπεσε πάνω σε μια μελέτη του 2016 από το Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς για καρκινοπαθείς που έπαιρναν ψιλοκυβίνη, το δραστικό συστατικό των μαγικών μανιταριών.
Σύμφωνα με τη μελέτη, το 80% όσων έλαβαν υψηλή δόση ψιλοκυβίνης, ένιωθε λιγότερο άγχος και κατάθλιψη. Ο Χαρτλ επικοινώνησε με τη TheraPsil, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που βοηθά τους άρρωστους στον Καναδά να αποκτήσουν νόμιμη άδεια για να δοκιμάσουν ψιλοκυβίνη.
Έτσι, το 2020, ο Χαρτλ είχε την πρώτη του συνεδρία ψιλοκυβίνης με τον ιδρυτή της TheraPsil, τον ψυχολόγο Μπρούς Τόμπιν. Ένιωσε τον εαυτό του να χάνεται: μια εμπειρία τόσο κοντά στον θάνατο όσο μπορεί να έχει κανείς ενώ είναι ακόμα ζωντανός, είπε.
Αφού τελείωσε, αντί να φοβάται την αναπόφευκτη έκβαση της ασθένειάς του, ένιωσε ανακούφιση. «Μου έδωσε μια γεύση του πώς θα μπορούσε να είναι η ζωή μετά τη ζωή», περιέγραψε. «Αντί για την ιδέα ότι τα φώτα έκλεισαν, το πάρτι τελείωσε, ήταν σαν μια μετάβαση από τη μία κατάσταση στην άλλη. Αυτό ήταν πραγματικά ανακουφιστικό για μένα».
Μεγαλύτερες μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη για να διαπιστωθεί εάν η ψιλοκυβίνη θα μπορούσε να είναι ένα εργαλείο που θα χρησιμοποιούνταν τακτικά για την παρηγορητική φροντίδα, διευκολύνοντας τη διαδικασία θανάτου.
Αλλά οι ερευνητές εξακολουθούν να αναρωτιούνται: πώς ακριβώς η ψιλοκυβίνη βοηθά τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν τον θάνατό τους; Έχει να κάνει με την αίσθηση που βίωσε ο Χαρτλ – ότι υπάρχει κάτι που έρχεται μετά τη ζωή;
Ένας αβέβαιος μηχανισμός
Από πολλές απόψεις, η αναγέννηση της ψυχεδελικής έρευνας ήρθε από τις μελέτες σε ασθενείς με καρκίνο σε τελικό στάδιο, στο Johns Hopkins και στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (NYU). Ο συγγραφέας Μίκαελ Πόλαν κάλυψε μια τέτοια μελέτη για τον New Yorker, ενώ το επόμενο σχετικό βιβλίο του, το How to Change Your Mind, έγινε μπεστ σέλερ και εισήγαγε ξανά το mainstream στην ιδέα των ψυχεδελικών ως ιατρική θεραπεία.
Τα ψυχεδελικά φάρμακα, όπως η ψιλοκυβίνη, αποτελούν επί του παρόντος αντικείμενο εντατικής επιστημονικής έρευνας για τα οφέλη τους στη θεραπεία της κατάθλιψης, του PTSD και του εθισμού. Σε ασθενείς με καρκίνο, έχει αποδειχθεί σε μελέτες πως η ψιλοκυβίνη μειώνει την υπαρξιακή δυσφορία.
Όμως παραμένει ένα ερώτημα: Πώς;
Ο Κρις Λέθερμπι, ένας φιλόσοφος στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας, έχει περάσει χρόνια σκεπτόμενος πώς τα ψυχεδελικά, όπως η ψιλοκυβίνη, μπορούν να κάνουν τους ανθρώπους να αισθάνονται καλύτερα.
Στο βιβλίο του 2020, The Philosophy of Psychedelics, υποστηρίζει ότι αυτό που κάνουν τα ψυχεδελικά φάρμακα είναι να αλλάζουν την «αυτο-αναπαράσταση» των ανθρώπων.
«Ο εγκέφαλος έχει αυτό το μοντέλο του εαυτού του και σε ορισμένες συνθήκες μπορεί να γίνει δυσλειτουργικό» είπε, δείχνοντας καταστάσεις που μπορεί να ακολουθήσουν, όπως η κατάθλιψη, το PTSD ή ο εθισμός. Όταν οι άνθρωποι παίρνουν ψυχεδελικά φάρμακα, πολλοί από αυτούς αναφέρουν μυστικιστικές εμπειρίες που είναι απερίγραπτες, διαλύουν το εγώ ή πνευματικές.
Ο Λέθερμπι πίστευε ότι αυτές οι εμπειρίες επέτρεψαν σε ένα άτομο να αλλάξει την αντίληψή του για τον εαυτό του. Έφτασαν να βλέπουν τον εαυτό τους, για παράδειγμα, ως άξιο αγάπης από τους άλλους, ικανό να ξεπεράσει τους εθισμούς και τα τραύματα του παρελθόντος. Αυτό διερευνήθηκε περαιτέρω με μελέτες που έδειξαν ότι η ύπαρξη ψυχολογικών γνώσεων για τον εαυτό μας ή μια συναισθηματική ανακάλυψη κατά τη διάρκεια μιας ψυχεδελικής εμπειρίας, θα μπορούσε να φέρει καλά αποτελέσματα.
Αλλά αυτή η εξήγηση δεν ταίριαζε πολύ όταν επρόκειτο για το άγχος στο τέλος της ζωής.
«Δεν είναι ξεκάθαρο πώς ακριβώς θα μπορούσατε να ξεπεράσετε τον φόβο σας για τον θάνατο απλώς αλλάζοντας τον τρόπο που βλέπετε τον εαυτό σας», λέει ο Λέθερμπι .
Ενημερώθηκε για τη νεότερη έρευνα, από τον Σαμ Μορετόν, αναπληρωτή λέκτορα στη Σχολή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Γουόλονγκονγκ στην Αυστραλία, ο οποίος ανακάλυψε ότι δεν είναι η ψυχολογική διορατικότητα, αλλά η ίδια η μυστικιστική εμπειρία που συνδέεται καλύτερα με τη μείωση του φόβου του θανάτου.
Σε μια πρόσφατη εργασία, ο Λέθερμπι αντέκρουσε όσα είχε προηγουμένως ισχυριστεί. Τώρα πιστεύει ότι τα ψυχεδελικά μπορεί να λειτουργήσουν μοναδικά σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν τον θάνατο. Στο τέλος της ζωής, τα ψυχεδελικά δεν βοηθούν αλλάζοντας την αυτο-αναπαράσταση, αλλά μετατοπίζοντας θεμελιώδεις πεποιθήσεις, σε ορισμένες περιπτώσεις μπολιάζοντας τους ανθρώπους με πνευματικές πεποιθήσεις. Οι φιλόσοφοι το αποκαλούν «μεταφυσική αλλαγή πεποιθήσεων» και μπορεί να περιλαμβάνει ιδέες για τη μετά θάνατον ζωή, τα πνεύματα, τη συνείδηση ή τη φύση του σύμπαντος.
Αυτό συμβαδίζει με αναφορές από κλινικές δοκιμές. Σε μια ποιοτική μελέτη που βασίστηκε σε συνεντεύξεις συμμετεχόντων στη μελέτη του NYU, οι μισοί από αυτούς είπαν ότι πήγαν σε ένα βασίλειο που υπήρχε τη στιγμή του θανάτου ή μετά. «Σε βοηθάει να αποδεχτείς τον θάνατο γιατί δεν νιώθεις μόνος. Δεν νιώθεις ότι θα φύγεις, δεν ξέρω, στο τίποτα», εκμυστηρεύτηκε ένας ασθενής.
Ένας άλλος περιέγραψε ότι ένιωθε δυσφορία στο στομάχι όπου βρισκόταν ο όγκος. «Ένιωθα ότι αυτός ήταν ο ομφάλιος λώρος μου στο σύμπαν και ότι εκεί θα στραγγιζόταν η ζωή μου κάποια μέρα, και θα την παρέδιδα πρόθυμα όταν ερχόταν η ώρα μου, και αυτό ήταν τόσο βαθύ… Ήταν απλά πραγματικά παρηγορητικό. Επιβεβαίωσε αυτό που πιστεύω – ότι είμαστε όλοι ένα μεγαλύτερο σύνολο και ότι επιστρέφουμε».
«Η ιδέα ότι η ζωή τελειώνει φαίνεται λίγο ανόητη»
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπάρχει μια συνεχιζόμενη νομική μάχη, η οποία δίνεται από έναν γιατρό παρηγορητικής φροντίδας που θέλει να συνταγογραφήσει σε ασθενείς με καρκίνο, ψιλοκυβίνη, ως μέρος της φροντίδας στο τέλος της ζωής τους. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο στάδιο της έφεσης. Η ψιλοκυβίνη είναι ένα παράνομο φάρμακο κατηγορίας 1 και ο μόνος τρόπος για να έχουν πρόσβαση σε αυτό οι ασθενείς είναι οι ερευνητικές δοκιμές. Υπάρχουν γραφειοκρατικά εμπόδια και στον Καναδά, αλλά περισσότερη ευελιξία. Ο Χαρτλ μπόρεσε να εξασφαλίσει αυτό που ονομάζεται εξαίρεση κατηγορίας υποτμήματος 56(1), η οποία ισχύει για ένα έτος και επεκτείνεται σε ασθενείς εκτός επίσημων δοκιμών.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης του εμπειρίας, ο Χαρτλ άκουγε μουσική με τα μάτια καλυμμένα με παρωπίδες. «Ο Τόμας, ως οντότητα, έπαψε εντελώς να υπάρχει», είπε. «Δεν μπορούσα να θυμηθώ ότι είχα οικογένεια, πόσο μάλλον τα ονόματα ή τα πρόσωπά τους. Απλώς υπήρξα σε αυτήν την άλλη κατάσταση». Όπως το περιγράφει, με κάθε τραγούδι έβλεπε ένα διαφορετικό σύμπαν, έναν μουσικό κόσμο, τη συνείδησή του να είναι ενσωματωμένη μέσα σε αυτό το σύμπαν.
«Μου έδειξε πώς η συνείδησή μου θα μπορούσε να υπάρχει με έναν τρόπο που είχε ακόμη συνέχεια, αλλά δεν είχε καμία απολύτως σχέση με την υλική ζωή», είπε.
Κατά τη διάρκεια του έτους που πήρε έγκριση για τη θεραπεία, ο Χαρτλ πήρε ψιλοκυβίνη άλλες δύο φορές. Μετά τη λήξη της εξαίρεσής του, συμμετείχε στο πρόγραμμα Roots to Thrive, μια καναδική μη κερδοσκοπική οργάνωση που παρέχει ομαδικά και ατομικά ψυχεδελικά προγράμματα σε άτομα με διαγνώσεις ανίατης ασθένειας, μέσω παρόμοιων νομικών κενών.
Η Παμ Κριστόβ, γιατρός και συνιδρυτής του Roots to Thrive, ανέφερε ότι από την εμπειρία της, έχει διαπιστώσει πως οι άνθρωποι έρχονται στο πρόγραμμα με ποικίλες ελπίδες. Μερικοί θέλουν να συγχωρήσουν τον εαυτό τους ως γονείς ή να αντιμετωπίσουν τη θλίψη που δεν μπορούν πλέον να κάνουν αυτό που αγαπούσαν. Μερικοί χρειάζονται βοήθεια για να αντιμετωπίσουν τον φόβο τους, τον πόνο της ασθένειάς τους, και υπάρχουν κι εκείνοι που θέλουν να αντιμετωπίσουν τα τραύματα του παρελθόντος, ώστε να μπορούν να εμφανιστούν στις οικογένειές τους τους τελευταίους μήνες ή τα τελευταία χρόνια της ζωής τους.
Γίνονται αρκετές μελέτες για την παρηγορητική φροντίδα με ψιλοκυβίνη, συμπεριλαμβανομένων νέων δοκιμών στο Ινστιτούτο Καρκίνου Ντάνα-Φάρμπερ και στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες. Ο Στέφεν Ρος , αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής στο NYU Grossman School of Medicine που βοηθά στην επίβλεψη της έρευνας του πανεπιστημίου για την ψυχεδελική ιατρική, έχει εξασφαλίσει επιχορήγηση από το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου ώστε να ξεκινήσει μια ευρύτερη μελέτη ψυχοθεραπείας με τη βοήθεια ψιλοκυβίνης, σε άτομα με προχωρημένο καρκίνο. Ξεκινά επίσης μια άλλη έρευνα σε ασθενείς με καρκίνο σε πρώιμο στάδιο, με επίκεντρο τις γυναίκες που ζουν υπό τον φόβο της επανεμφάνισης του καρκίνου του μαστού.
Ο Ross συνέγραψε τη μελέτη των ασθενών με καρκίνο του NYU και ισχυρίστηκε ότι ήταν μεταμορφωτική γι΄ αυτόν. Έριξε φως σε ένα μέρος της ιατρικής που δεν τυγχάνει ιδιαίτερης προσοχής: τι μπορεί να γίνει για τα άτομα που δεν μπορούν να θεραπευτούν. «Όταν εκπαιδευόμουν στην ιατρική, δεν έμαθα ποτέ πώς να βοηθήσω έναν ασθενή να έχει έναν καλό θάνατο», ανέφερε ο Ρος.
Μετά το πρώτο του «ταξίδι», η σύζυγος, τα δύο παιδιά, η οικογένεια και οι φίλοι του Χαρτλ παρατήρησαν αμέσως ότι είχε αλλάξει. Τα συμπτώματα άγχους του μειώθηκαν, ενώ συμμετείχε περισσότερο σε καθημερινές δραστηριότητες, όπως το να ετοιμάζει το δείπνο και να παίζει με τα παιδιά του.
«Συνήθως δεν ήμουν σίγουρος πώς η ζωή μετά τη ζωή θα μπορούσε να είναι δυνατή, με φυσική έννοια», είπε ο Χαρτλ. «Τώρα νιώθω πολύ ότι αυτό το σώμα, όλη αυτή η ζωή που βιώνουμε εδώ, είναι απλώς ένα μικρό κομμάτι της πραγματικής μας εμπειρίας. Η ιδέα ότι η ζωή τελειώνει φαίνεται λίγο ανόητη».
Η ηθική της αλλαγής των πεποιθήσεων
Εάν δεν υπάρχει ζωή μετά τον θάνατο, είναι ηθικό για έναν γιατρό να ενθαρρύνει αυτές τις πεποιθήσεις σε έναν ετοιμοθάνατο; Το ερώτημα βρίσκεται στο επίκεντρο της «ένστασης για την παρηγορητική αυταπάτη», μιας ανησυχίας σχετικά με τις συνέπειες των θεραπειών που εισάγουν ψευδείς πεποιθήσεις προκειμένου να λειτουργήσουν.
Ο Λέθερμπι, ο οποίος έχει περιγράψει τον εαυτό του ως υλιστή, πιστεύει ότι εάν τα ψυχεδελικά βοηθούν άτομα με υπαρξιακή δυσφορία αλλάζοντας τις πεποιθήσεις τους, οι γιατροί θα πρέπει να το κοινοποιούν στους ασθενείς. «Μπορεί να αποδειχθεί ότι αυτή η θυσία αξίζει τον κόπο», είπε. «Το θέμα μου είναι απλώς ότι είναι μια θυσία και δεν πρέπει να προσποιούμαστε ότι δεν είναι. Το να αποκτήσουμε ψευδείς πεποιθήσεις ή να χάσουμε τις αληθινές πεποιθήσεις για την πραγματικότητα, δεν θα πρέπει να είναι κάτι για το οποίο είμαστε απλώς αισιόδοξοι ή απλώς αγνοούμε τυφλά».
Είναι σημαντικό ότι μια αλλαγή στις μεταφυσικές πεποιθήσεις μπορεί να μην είναι πάντα παρηγορητική. Εάν ένα άτομο έβγαινε από μια ψυχεδελική εμπειρία με μια ριζικά διαφορετική αντίληψη του σύμπαντος που έρχεται σε αντίθεση με τις προηγούμενες πεποιθήσεις του, αυτό θα μπορούσε να είναι αποσταθεροποιητικό. Στην πρόσφατη μελέτη από τον Μόρετον και τους συναδέλφους του, ανακαλύφθηκε ότι σε ορισμένους ανθρώπους, περίπου στο 17%, ο φόβος του θανάτου αυξήθηκε από μια ψυχεδελική εμπειρία.
«Έχουμε δει ανθρώπους που ανέφεραν αύξηση του άγχους του θανάτου στις έρευνες που κάναμε», είπε ο Moreton. Διεξάγεται τώρα μια νέα μελέτη σχετικά με το γιατί οι άνθρωποι φοβούνταν περισσότερο τον θάνατο ή γιατί είχαν πρόβλημα να ενσωματώσουν την εμπειρία τους στη ζωή τους.
Ερωτηθείς ο Χαρτλ τι πιστεύει για το αν η εμπειρία του είναι δυνητικά μια «παρηγορητική αυταπάτη», γέλασε. «Αν κάποιος μου δώσει ένα χάπι ζάχαρης και ο καρκίνος μου βελτιωθεί, δεν με νοιάζει», είπε. «Ειλικρινά νιώθω το ίδιο με αυτό. Αν αυτό μου δίνει αυτό που πιστεύω ότι είναι μια ματιά στη μετά θάνατον ζωή, και αυτό μου δίνει παρηγοριά, μειώνει το άγχος μου, μου επιτρέπει να ζω την παρούσα στιγμή με την οικογένειά μου και να απολαμβάνω τον χρόνο που έχω, δεν με νοιάζει η πηγή αυτού. Δεν νομίζω ότι έχει σημασία».
Συνολικά, ο Χαρτλ έχει βιώσει πλέον επτά εμπειρίες με υψηλές δόσεις μανιταριών. Κάθε μία ήταν παρόμοια: η μουσική τον μετέφερε και δεν ήταν πλέον μέρος του σώματός του ή του εαυτού του. Η επίδραση ήταν βαθιά, αλλά μπορούσε να εξαφανιστεί, γι’ αυτό επέστρεφε για να υπενθυμίσει στον εαυτό του την αίσθηση του «ταξιδιού».
«Το τέλος θα έρθει όποτε είναι να έρθει», τονίζει. «Αλλά δεν είμαι προσηλωμένος στο κομμάτι του θανάτου, είμαι περισσότερο προσηλωμένος στο ζωντανό – βιώνοντας τη ζωή που μου έχει απομείνει, αντί να είμαι τόσο εγκλωβισμένος στην ιδέα ότι θα πεθάνω, χάνοντας τη ζωή μέχρι τότε».
Πηγή: The Guardian
Photo Credit: Shutterstock
