Περιεχόμενα
Υπάρχει μια περίεργη λογική στον περιβαλλοντισμό που επηρεάζει και τη διατροφή μας. Επαινούμε, στις περισσότερες περιπτώσεις, εκείνους που κάνουν σταδιακές προσαρμογές στον τρόπο ζωής τους για να υποστηρίξουν περιβαλλοντικούς σκοπούς:
το να σβήνετε τα φώτα πριν φύγετε από το σπίτι σας ή να οδηγείτε ένα ηλεκτρικό όχημα θεωρείται ένα ουσιαστικό -αν και μικρό- βήμα, ακόμη και αν δεν εγκαταλείπετε οριστικά το ηλεκτρικό ρεύμα. Κανείς δεν θα σας έκανε να ντραπείτε επειδή δεν μαγειρεύετε το δείπνο σας με φωτιά από πυριτόλιθο.
Αλλά η λογική καταρρέει όταν πρόκειται για ζώα και διατροφή. Η μείωση της κατανάλωσης κρέατος, χωρίς να γίνεις πλήρως χορτοφάγος, θεωρείται συμβιβασμός, κάτι ημίμετρο, μια ελαφρώς ντροπιαστική υποχώρηση. Η «Δευτέρα χωρίς κρέας» κατηγορείται συχνά για συνθηματολογία και η «ανθρώπινη σφαγή» θεωρείται οξύμωρο.
Αλλά είναι αρκετά ενδιαφέρον ότι τα συναισθήματα ανάμεσα στον κατήγορο και τον κατηγορούμενο τείνουν να είναι αμοιβαία: ακόμη και εκείνοι που έχουν μειώσει δραστικά την κατανάλωση κρέατος -ας πούμε, σε μια φορά το χρόνο- συχνά δεν μπορούν να αποτινάξουν από πάνω τους την αίσθηση της συνενοχής.
Πολλοί Vegetarians τρέφουν μια παρατεταμένη αίσθηση ενοχής που δεν είναι Vegans. Το Reducetarian κίνημα και ο ηγέτης του, ο Μπράιαν Κέιτεμαν, στοχεύουν να αλλάξουν αυτή την άποψη.
Ανεπαρκείς ετικέτες διατροφής
Το Reducetarian Foundation τονίζει την αξία «των μικρών αλλαγών στην προσωπική και θεσμική συμπεριφορά που συλλογικά οδηγούν σε μια σημαντική διαφορά στον κόσμο». Ο Κέιτεμαν, που κατάγεται από το Στάτεν Άιλαντ, μεγάλωσε με την τυπική αμερικανική διατροφή που είναι γεμάτη κρέας.
Όμως το 2010, όταν ήταν πρωτοετής στο κολέγιο, ήρθε σε επαφή με τις απόψεις του φιλοσόφου Πίτερ Σίνγκερ για την ευημερία των ζώων, συνειδητοποίησε τις ηθικές και περιβαλλοντικές συνέπειες της κατανάλωσης ζώων.
Ωστόσο, ακόμη και όταν η κατανάλωση κρέατος του Κέιτεμαν είχε σχεδόν μηδενιστεί, οι άλλοι γύρω του ήταν σε εγρήγορση όχι τόσο για την ηθική του δέσμευση όσο για τις παραβιάσεις της.
Θυμάται μια Ημέρα των Ευχαριστιών όταν, ως χειρονομία για να τιμήσει την οικογενειακή παράδοση, πήρε ένα κομμάτι γαλοπούλας, για να τον πειράξει αμέσως η αδελφή του: «Νόμιζα ότι ήσουν χορτοφάγος, Μπράιαν».
Ο Κέιτεμαν σταμάτησε να αποκαλεί τον εαυτό του χορτοφάγο, αλλά άλλες ετικέτες -όπως «χορτοφάγος που εξαπατά» και «τεμπέλης χορτοφάγος»- ορίστηκαν με όρους αρνητικούς.
Ουδέτεροι όροι όπως «semi-vegetarian», «mostly vegetarian» και «flexitarian» δεν ήταν αρκετά καλοί, επειδή ήταν, σύμφωνα με τα λόγια του Κέιτεμαν, «στατικοί» και δεν ωθούσαν περαιτέρω προσπάθειες για τη μείωση του κρέατος, ιδανικά στο μηδέν. Ακόμα χειρότερα, όροι όπως «κυρίως χορτοφάγος», έθεταν πολύ ψηλά τον πήχη που οι περισσότεροι άνθρωποι δυσκολεύονται να επιδιώξουν. Τέτοιες φράσεις θα μπορούσαν να κουράσουν διανοητικά τους ανθρώπους προτού προβούν σε αλλαγές.
Τότε, το 2014, ο Κέιτεμαν γευμάτιζε κάθε εβδομάδα με τον φίλο του Τάιλερ Άλτερμαν, όταν ο Άλτερμαν, βλέποντας ότι ο Κέιτεμαν είχε φέρει μια σαλάτα κοτόπουλο, έκανε τη γνωστή πλέον ερώτηση: «Δεν είσαι χορτοφάγος;».
Ο τόνος του Άλτερμαν, ωστόσο, δεν ήταν ούτε κατηγορηματικός ούτε σαρκαστικός, αλλά προσεκτικά ερευνητικός: Ο Άλτερμαν είχε επίσης μειώσει το κρέας, αλλά θεωρούσε τις υπάρχουσες ετικέτες ανεπαρκείς. Έπειτα από πολλούς γύρους brainstorming, το δίδυμο κατέληξε σε έναν όρο ταυτόχρονα θετικό και περιεκτικό: μειοφάγος (Reducetarian).
Τι είναι το κίνημα των Reducetarian;
Όπως εξηγεί στην ομιλία του στο TED το 2014, ο Κέιτεμαν παρατήρησε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δυσκολεύονται να γίνουν 100% vegeterians ή vegan, αλλά οι προσπάθειές τους να μειώσουν το κρέας ή τα γαλακτοκομικά προϊόντα δεν εκτιμώνται επειδή οι υπάρχουσες ετικέτες είναι «όλα ή τίποτα». Ακόμα και όσοι αποφασίζουν να τρώνε κρέας πολύ σπάνια, θα γελοιοποιούνταν αν αποκαλούσαν τον εαυτό τους «χορτοφάγο». Ως αποτέλεσμα, πολλοί εγκαταλείπουν εντελώς την προσπάθεια να μειώσουν το κρέας.
Ένας τρόπος διατροφής, η flexitarian διατροφή, επιτρέπει την κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων ενώ παράλληλα η κυρίως διατροφή αποτελείται από φυτικά γεύματα. Σε τι διαφέρει λοιπόν ένας reducetarian από έναν flexitarian; «Ο φλεξιταριανός είναι κάποιος που τρώει κυρίως φυτικές τροφές με την περιστασιακή προσθήκη ζωικών προϊόντων. Μπορείτε να τους φανταστείτε ως κυρίως χορτοφάγους», μου είπε ο Κέιτεμαν. «Ο όρος “Reducetarian” είναι ένας όρος ομπρέλα.
Αλλά περιγράφει κυρίως κάποιον που τρώει πάρα πολλά ζωικά προϊόντα και πήρε την απόφαση να τα μειώσει». (Ο Κέιτεμαν, ο οποίος έχει σπουδάσει εξελικτική βιολογία και βιολογία διατήρησης, δεν έχει υπόβαθρο στην ιατρική ή τη διατροφή).
Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι υπάρχει ένα άτομο που τρώει 200 κιλά κρέας κάθε χρόνο, το οποίο εξακολουθεί να είναι κάτω από τη μέση ετήσια κατανάλωση κρέατος στις ΗΠΑ. Η μείωση της κατανάλωσης κρέατος κατά 10% -το να τρώει 180 κιλά το χρόνο- καθιστά το άτομο αυτό Reducetarian. «Αυτοί οι άνθρωποι έχουν κάνει ένα απίστευτο βήμα για να μειώσουν την ποσότητα των ζωικών προϊόντων που καταναλώνουν», λέει ο Κέιτεμαν.
«Όμως δεν είναι καθόλου flexitarians, επειδή οι συγκεκριμένοι τρώνε κυρίως φυτικές τροφές». Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, οι vegeterians και οι vegan είναι Reducetarian -έχουν μειώσει την κατανάλωση κρέατος στο μηδέν.
Για την ενίσχυση αυτού του μηνύματος, το Ίδρυμα Reducetarian Foundation, που ιδρύθηκε το 2015, πραγματοποιεί εργασίες συνηγορίας, όπως συγκέντρωση χρημάτων και δραστηριότητες προβολής -δημιουργεί περιεχόμενο που διαδίδεται μέσω διαφόρων καναλιών, συμπεριλαμβανομένων σημαίνοντων διανοητών και συλλόγων πανεπιστημίων- και διοργανώνει ετήσιο συνέδριο.
Ο ερευνητικός βραχίονας του ιδρύματος διεξάγει δημόσια διαθέσιμες μελέτες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το μήνυμα μπορεί να παραδοθεί αποτελεσματικά.
Η συλλογή δοκιμίων The Reducetarian Solution, που εκδόθηκε από τον Κέιτεμαν το 2017, έδειξε ότι η ιδέα έχει προσελκύσει ένα απίθανο μείγμα στοχαστών. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο στο βιβλίο δεν είναι μόνο η εντυπωσιακή λίστα των συνεργατών και των υποστηρικτών του -Τζχέφρεϊ Σατς, Νόαμ Τσόμσκι, Ρίτσαρντ Ντάουκινς- αλλά και η πολιτική και φιλοσοφική τους μη συμπόρευση.
Είναι σπάνιο να βλέπεις έναν γκουρού του μάρκετινγκ (Σεθ Γκοντίν), έναν περιβαλλοντικό συγγραφέα-ακτιβιστή (Μπιλ ΜακΚίμπεν), έναν αυτοαποκαλούμενο ελευθεριακό (Μάικλ Σέρμερ) και μια συγγραφέα φεμινιστικής κριτικής θεωρίας (Κάρολ Τζ. Άνταμς) σε ένα μόνο βιβλίο να επιχειρηματολογούν για τον ίδιο σκοπό.
Οφέλη του Reducetarian κινήματος
Από τη σκοπιά του πλανήτη, το αποτέλεσμα είναι σημαντικότερο όταν ένα άτομο, που συνήθιζε να τρώει 200 κιλά κρέας, μειώνει την κατανάλωση κατά το ήμισυ -και πάλι, εξακολουθεί να μην είναι σε καμία περίπτωση χορτοφάγος- απ’ ό,τι όταν πέντε άτομα που τρώνε 10 κιλά κρέας γίνονται πλήρως χορτοφάγοι. Είναι απλά μαθηματικά, πραγματικά: Τα 100 κιλά είναι μεγαλύτερος αριθμός από τα 50 κιλά.
Σε ατομικό επίπεδο, οι φυτικές δίαιτες προσφέρουν πληθώρα πλεονεκτημάτων για την υγεία, όπως η πρόληψη των καρδιακών παθήσεων, η μείωση της συνολικής χοληστερόλης και η μείωση του κινδύνου γνωστικής εξασθένησης και άνοιας.
Το πόσος χρόνος χρειάζεται για να δούμε τα ευεργετικά αποτελέσματα της φυτικής διατροφής είναι διαφορετικό από σύμπτωμα σε σύμπτωμα και από άτομο σε άτομο. Σύμφωνα με τον δρ Μπένιαμιν Π. Χα -έναν γιατρό με έδρα τη Νότια Καλιφόρνια, ο οποίος είναι συν-συγγραφέας του Nutritional Update for Physicians: Plant-Based Diets- ορισμένες βελτιώσεις μπορούν να παρατηρηθούν μέσα σε λίγες ημέρες.
«Αν πραγματικά ακολουθείτε μια 100% ολόπλευρη φυτική διατροφή -χωρίς ζωικές πρωτεΐνες, χωρίς γαλακτοκομικά, με πολύ λίγα επεξεργασμένα τρόφιμα- μπορείτε να δείτε τεράστια βελτίωση στη χοληστερόλη σας μόλις σε 10 ημέρες», λέει ο Χα, παίρνοντας ως παράδειγμα τη χοληστερόλη για την οποία ανησυχούν πολλοί ασθενείς.
«Εάν κάνετε μια προ-δοκιμή της βασικής χοληστερόλης, στη συνέχεια τρώτε μια φυτική διατροφή για 10 ημέρες και κάνετε μια μετα-δοκιμή, συχνά θα δείτε μια μείωση της βασικής χοληστερόλης κατά 20%, 30%, 40%».
Σημαντικό είναι ότι ο Χα τόνισε ότι το να είσαι χορτοφάγος δεν είναι συνώνυμο με την υιοθέτηση μιας φυτικής διατροφής. Παρατήρησε μεταξύ των ασθενών του ότι υπάρχει μεγάλη σύγχυση σχετικά με το τι σημαίνει «φυτική διατροφή».
«Οι άνθρωποι έρχονται σε μένα και μου λένε: “Λοιπόν, θα αρχίσω να τρώω χοτ ντογκ σόγιας”. Δυστυχώς, αυτό δεν πρόκειται να ωφελήσει την υγεία σας περισσότερο από αυτό που τρώτε τώρα», λέει ο Χα. «Το θέμα δεν είναι να είσαι vegeterian ή vegan. Το θέμα είναι πραγματικά να τρως μη επεξεργασμένες, φυτικές, ολόπλευρες τροφές».
Επιπλέον, ο περιορισμός της κτηνοτροφίας μπορεί να ανακουφίσει την κρίση του νερού -ένα κιλό μοσχαρίσιο κρέας χρειάζεται σχεδόν 40 φορές περισσότερο νερό από τα αμυλούχα λαχανικά- και την επικρατούσα εκμετάλλευση των εργαζομένων στις εργοστασιακές φάρμες.
Υπολογίζεται ότι περισσότερα από 70 δισεκατομμύρια χερσαία ζώα σφάζονται κάθε χρόνο για τροφή, και μερικά γρήγορα μαθηματικά μας λένε ότι ο αριθμός των ζώων που θανατώνονται κάθε 10 ώρες ισούται με το συνολικό αριθμό των θανάτων από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (ο οποίος συνέβη σε έξι χρόνια).
Η κατανάλωση κρέατος βλάπτει επίσης τη βιοποικιλότητα. Συνολικά, είναι καλό για εσάς, καλό για τους άλλους ανθρώπους, σαφώς καλό για τα ζώα που σφάζονται για το κρέας, και ακόμη καλό για τα ζώα που δεν σφάζονται για το κρέας.
Προκλήσεις του Reducetarian κινήματος
Με την πάροδο των ετών, η σφοδρότητα της αντιπολίτευσης ήταν συχνά τόσο ισχυρή όσο και οι υποστηρικτικές φωνές. Κάποτε, σε ένα συνέδριο για τα δικαιώματα των ζώων, ο Κέιτεμαν είδε μια πινακίδα που έγραφε: «Το να μιλάει ο Μπράιαν Κέιτεμαν σε ένα συνέδριο για τα δικαιώματα των ζώων είναι σαν να μιλάει ο Ντόναλντ Τραμπ σε ένα συνέδριο για τα δικαιώματα των γυναικών».
Παρόλα αυτά, ο Κέιτεμαν επιλέγει να αποφύγει τη δημιουργία συνασπισμού με την επιλογή μιας πλευράς -αντίθετα, διατηρεί μια προσεκτική συμμαχία μεταξύ των αντίθετων πλευρών.
Το ακλόνητο πιστεύω του Reducetarian κινήματος μπορεί κάλλιστα να είναι η «ένταξη» διαφορετικών φιλοσοφικών απόψεων. Πολλές φορές κατά τη διάρκεια των κεντρικών ομιλιών του στη Σύνοδο Κορυφής των Ρεδουκεταριανών -ένα ετήσιο συνέδριο για τους υποστηρικτές του κινήματος των ρεδουκεταριανών- ο Κέιτεμαν έχει προειδοποιήσει ενάντια στην ιδέα του Φρόιντ για τον ναρκισσισμό της μικρής διαφοράς -πώς παρόμοιες ιδέες που επιδιώκουν τον ίδιο στόχο (δηλαδή τη μείωση της κατανάλωσης κρέατος) μπορούν να οδηγήσουν στον πιο έντονο διχασμό.
Ενώ η Μάριον Νεστλέ, ομότιμη καθηγήτρια διατροφής και επισιτιστικών σπουδών στο N.Y.U., επαινεί τη συμμετοχικότητα του κινήματος -περιλαμβάνοντας vegeterians, vegan και απλώς Reducetarians– επισημαίνει επίσης τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει παγίδα.
«Τα κοινωνικά κινήματα δεν φημίζονται για τη συμμετοχικότητα. Οι συμμετέχοντες με τις πιο ακραίες ιδεολογικές θέσεις τείνουν να αποκλείουν τους κεντρώους. Έτσι, η διαμόρφωση αυτού του κινήματος ως κεντρώου μπορεί να φαίνεται ως δύναμη, αλλά έχει μια εγγενή αδυναμία στην πολιτική μη βιωσιμότητα», σημειώνει η Νεστλέ. «Το κίνημα των Reducetarians ζητά κοινό έδαφος μεταξύ κρεατοφάγων και μη κρεατοφάγων. Αυτό από μόνο του ζητάει πολλά».
Το ασυνήθιστο μείγμα των συμμετεχόντων στην 4η Σύνοδο Κορυφής για τη μείωση της κατανάλωσης, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Σαν Φρανσίσκο τον Μάιο έπειτα από δύο χρόνια παύσης, πιστοποιεί αυτή την αξία.
Ανάμεσά τους: ένας εγγεγραμμένος Ρεπουμπλικανός πολιτειακός γερουσιαστής, Δημοκρατικοί με κάρτα, εκπρόσωποι μη κερδοσκοπικών οργανώσεων και επιστήμονες από πολυεθνικές εταιρείες όπως η Danone, όλοι τους υποστηρίζοντας τον ίδιο σκοπό.
Αυτοπροσώπως, ο Κέιτεμαν δεν είναι ούτε σοβαροφανής ούτε ευαγγελικός. Θα ήταν ο πρώτος που θα παραδεχόταν ότι η κατανάλωση λιγότερου κρέατος δεν είναι μια νέα ιδέα -ωστόσο, η ονοματολογική αναδιατύπωση του Κέιτεμαν διαμόρφωσε μια υπάρχουσα ιδέα σε κίνημα.
Δεν λείπουν τα σημάδια που διαγράφουν ένα ελπιδοφόρο πολιτιστικό σεισμογράφημα για το φυτικό μέλλον των τροφίμων: το ενδιαφέρον του κοινού για το φυτικό κρέας αυξάνεται ραγδαία και οι πωλήσεις των φυτικών τροφίμων αυξάνονται κάθε χρόνο. Ίσως αυτές οι σταδιακές αλλαγές να αποστάζουν την καρδιά του κινήματος των Reducetarian: τα μικρά σεισμικά κύματα των ατομικών μας επιλογών μπορούν να επιφέρουν έναν σεισμό που έχει καθυστερήσει πολύ.
Με πληροφορίες από NYTimes
