Περιεχόμενα
Πώς κοιμηθήκατε χθες το βράδυ; Ποια είναι η συνηθισμένη σας στάση ύπνου; Αν είστε όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, πήρατε την αγαπημένη σας στάση για να κοιμηθείτε. Αλλά αφού μπήκατε σε κατάσταση ύπνου, το πιθανότερο είναι ότι μετακινηθήκατε ξανά και ξανά, μεταβαίνοντας σε πολλές θέσεις καθώς κοιμόσαστε.
Αν αναρωτιέστε αν υπάρχει ιδανικός τρόπος για ύπνο, δεν είστε μόνοι: Υπάρχουν πολλές αντικρουόμενες συμβουλές και αμφίβολες πληροφορίες στο διαδίκτυο που συνδέουν τις θέσεις ύπνου με διάφορα οφέλη ή προβλήματα και η αγορά είναι πλημμυρισμένη από συσκευές που υπόσχονται να σας προσφέρουν έναν «καλό ύπνο».
Αποδεικνύεται ωστόσο ότι έχουμε πολύ λιγότερο έλεγχο στον τρόπο που κοιμόμαστε από όσο πιστεύουμε -και ίσως είναι καλύτερα να μην προσπαθήσουμε να αποκτήσουμε πλήρη έλεγχο στη στάση ύπνου που θα έχουμε, ελπίζοντας πως θα μας βοηθήσει να κοιμηθούμε καλύτερα..
«Μερικές φορές υπάρχει περισσότερο κακό παρά καλό στην προσπάθεια να ελέγξεις την στάση που κοιμάσαι», λέει ο Ράμαν Μαλχότρα, πρώην πρόεδρος της Αμερικανικής Ακαδημίας Ιατρικής Ύπνου και καθηγητής Νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον.
Τι γνωρίζουμε όμως για τις στάσεις ύπνου -και που συμβουλεύουν οι επιστήμονες του ύπνου ότι αξίζει να εστιάσουμε για έναν καλό ύπνο;
Καταρρίπτοντας τη θεωρία πως η στάση ύπνου μας αποκαλύπτει πράγματα για την προσωπικότητά μας
Είστε Φλαμίνγκο, Ολλανδή σύζυγος ή Βασιλικός; Η ερώτηση δεν είναι μέρος ενός παιχνιδιού πάρτι, αν και μπορεί να ακούγεται έτσι. Αυτά τα πολύχρωμα παρατσούκλια χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τους φαινομενικά απεριόριστους τρόπους, με τους οποίους το σώμα μας οργανώνεται κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Είναι απλώς μια επιλογή από τους όρους που επινοήθηκαν από τον ψυχολόγο Σάμιουλε Ντάνκελ, ο οποίος έγραψε ένα δημοφιλές βιβλίο ψυχολογίας το 1977 που αποκαλούσε τις στάσεις ύπνου «η νυχτερινή γλώσσα του σώματος».
Για τον Ντάνκελ, η στάση ύπνου δίνει στοιχεία για τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και την ψυχολογία ενός ατόμου -η σωματική του θέση κατά τις πιο ευάλωτες ώρες του, πρόσφερε δηλαδή ενδείξεις για το πώς κινείται ένα πρόσωπο στον κόσμο της εγρήγορσης.
Αυτή η ανάλυση ώθησε τον νεαρό Τζόζεφ ντε Κόνικ, ψυχολόγο στον Καναδά, να αναρωτηθεί πώς πραγματικά κοιμούνται οι άνθρωποι τη νύχτα. Δημιούργησε μια μέθοδο stop-motion για τη φωτογράφιση θέσεων ύπνου όλη τη νύχτα, χωρίς να ξυπνήσει έναν ασθενή. Αυτό το σύστημα, βασισμένο στην κάμερα Super-8, εξαπέλυσε έναν χείμαρρο έρευνας για το πώς κοιμούνται οι άνθρωποι.
Αλλά ο ψυχολόγος, τώρα ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα, κατέληξε σύντομα στο συμπέρασμα ότι η θέση ενός ατόμου κατά τη διάρκεια του ύπνου δεν έχει καμία σχέση με την προσωπικότητά του, τις προτιμήσεις ή ακόμη και το στάδιο του ύπνου. Επιπλέον, λέει, «η θέση που παίρνετε κατά την έναρξη του ύπνου δεν είναι απαραίτητα αυτή που χρησιμοποιείτε όλη τη νύχτα».
Τι μας λέει η επιστήμη για την στάση ύπνου μας; Η έρευνα του Ντε Κόνικ έδειξε ότι ο αριθμός των φορών που αλλάζουν θέση οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια του ύπνου μειώνεται με την ηλικία και ότι οι ηλικιωμένοι προτιμούν κυρίως να κοιμούνται στη δεξιά τους πλευρά -μια στάση που θα μπορούσε να βοηθήσει στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
Εν τω μεταξύ, άλλες μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι τείνουν να περνούν πάνω από το ήμισυ του χρόνου του ύπνου τους στα πλάγια, με τους ηλικιωμένους και παχύσαρκους ασθενείς να κινούνται λιγότερο από τους νεότερους τους.
Όταν ο ύπνος γίνεται άβολος
Έπειτα από δεκάδες μελέτες για το θέμα, ο Ντε Κόνικ είναι πλέον πεπεισμένος ότι η θέση ύπνου είναι περισσότερο μια αντανάκλαση της ανατομίας και της φυσιολογίας ενός ανθρώπου, παρά της ψυχολογίας του -και ότι μόλις κοιμηθείτε, το σώμα σας είναι υπεύθυνο για τη θέση του.
Ο Μαλχότρα συμφωνεί: «Υπάρχουν σίγουρα θέσεις που είναι πιο άνετες για ορισμένους ασθενείς», λέει «για παράδειγμα, ένας τραυματισμός στο αριστερό πόδι ή στον ώμο σας μπορεί να σας κάνει να κοιμάστε κυρίως στη δεξιά πλευρά».
Αλλά σημειώνει ότι από τη στιγμή που ένα άτομο κοιμάται, δεν είναι τόσο εύκολο να εκπαιδευτεί ώστε να αποφεύγει ορισμένες στάσεις κατά τη διάρκεια του ύπνου του.
«Το να ελέγχεις τις θέσεις κάποιου τη νύχτα είναι πολύ δύσκολο», σημειώνει. Η πλειονότητα των ασθενών που χρειάζεται να αλλάξουν τη θέση του ύπνου τους, είναι άτομα που ενώ κοιμούνται εμφανίζουν υπνική άπνοια, κατά την οποία ο αεραγωγός καταρρέει ή δεν λειτουργεί σωστά, με αποτέλεσμα ένα άτομο να σταματήσει να αναπνέει πολλές φορές τη νύχτα.
Μερικοί άνθρωποι στρέφονται σε φανταχτερές συσκευές εκπαίδευσης ύπνου για να επιτύχουν ένα καλό ύπνο σε συγκεκριμένες στάσεις. Αν και μόνο λίγες είναι εγκεκριμένες από τον FDA, αυτές οι συσκευές βουίζουν, φουσκώνουν και σπρώχνουν τους ασθενείς σε διαφορετικές θέσεις ύπνου.
Εν τω μεταξύ, άλλοι απλώς κολλούν μια μπάλα του τένις στην πλάτη τους για να κάνουν τον ύπνο άβολο στην πλάτη, μια παλιά μέθοδος που έχει αποδειχθεί ότι λειτουργεί.
Ωστόσο, η εκπαίδευση σε κάποιον για να υιοθετήσει μια διαφορετική προεπιλεγμένη θέση ύπνου μπορεί να διαρκέσει μήνες -και οι αναποδιές είναι συχνές. Μελέτες δείχνουν ότι οι ασθενείς τείνουν να εγκαταλείπουν και τις μπάλες του τένις και άλλες συσκευές λόγω της δυσφορίας που προκαλούν.
«Ορισμένες από τις συσκευές που προτείνουμε διαταράσσουν τον ύπνο των ασθενών, λέει ο Μαλχότρα. Και αυτοί οι μήνες άγρυπνων νυχτών συνδέονται με κάθε είδους προβλήματα υγείας, από την παχυσαρκία και το εγκεφαλικό, μέχρι τα ατυχήματα και την κατάθλιψη.
Το μέλλον της έρευνας ύπνου
Οι επιστήμονες ύπνου συνεχίζουν να βελτιώνουν την τεχνολογία πίσω από τις μελέτες ύπνου, χρησιμοποιώντας επιταχυνσιόμετρα και άλλη τεχνολογία για τον προσδιορισμό της θέσης ύπνου.
Αλλά τα οφέλη ορισμένων θέσεων ύπνου είναι ακόμα ασαφή -και είναι αποδεδειγμένα δύσκολο να χρησιμοποιήσουμε τις πληροφορίες που έχουμε σχετικά με τις θέσεις ύπνου.
Για παράδειγμα, μελέτες σε τρωκτικά που κοιμούνται, υποδεικνύουν ότι ο ύπνος στο πλάι σχετίζεται με καλύτερη γνωστική λειτουργία και χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας, ίσως επειδή βοηθά στην απομάκρυνση των αποβλήτων του εγκεφάλου.
Αλλά οι μελέτες σε ζώα δεν μεταφράζονται πάντα σε ανθρώπινα υποκείμενα, και ακόμη κι αν καταφέρατε να εκπαιδεύσετε το σώμα σας να κοιμάται στο πλάι, δεν είναι σαφές εάν θα ωφελούσε μακροπρόθεσμα την υγεία του εγκεφάλου σας.
Αντί να ανησυχείτε για κάτι που είναι τόσο δύσκολο να ελέγξετε, ο Μαλχότρα προτείνει να ρωτήσετε τον εαυτό σας πώς αισθάνεται όταν ξυπνάτε.
«Το καλύτερο μέτρο της ποιότητας του ύπνου μας εξακολουθεί να είναι αυτό που νιώθει κάποιος το πρωί», λέει. Συνολικά, η επιστήμη προτείνει ότι εάν είστε καλά και νιώθετε ξεκούραστοι και δεν έχετε άπνοια ύπνου ή πόνο, δεν χρειάζεται να ανησυχείτε για τις θέσεις ύπνου. Την επόμενη φορά λοιπόν που θα κοιμηθείτε, κλείστε τα μάτια σας, χαλαρώστε και αφήστε τη φύση να ακολουθήσει τον δρόμο της.
